International Accounting Standard 19

Олдин кўрсатилган хизмат қиймати ва ҳисоб-китоб қилинганида ҳосил бўладиган фойда ва зарарлар
99 Олдин кўрсатилган хизмат қийматини ёки ҳисоб-китоб қилинганида ҳосил бўладиган фойда ёки зарарни аниқлашдан олдин, тадбиркорлик субъекти тизим активларининг жорий ҳаққоний қийматидан ва жорий актуар фаразлардан (жумладан жорий бозор фоиз ставкалари ва бошқа жорий бозор нархлари) фойдаланган ҳолда, тизимдаги ўзгариш, қисқариш ёки ҳисоб-китобдан олдин тизимга асосан тақдим этилган нафақаларни акс эттирадиган соф белгиланган нафақа мажбуриятини (активини) қайта баҳолаши лозим.
100 Тадбиркорлик субъекти тизим ўзгаришидан юзага келадиган олдинги хизмат қиймати, қисқартиришдан юзага келадиган олдинги хизмат қиймати ва ҳисоб-китоб қилинганида ҳосил бўладиган фойда ёки зарарни ўзаро фарқлаши зарур эмас, агарда ушбу операциялар биргаликда содир бўлса. Айрим ҳолатларда, тизимдаги ўзгариш ҳисоб-китобдан олдин содир бўлади, масалан, тадбиркорлик субъекти тизимдаги нафақаларни ўзгартиради ва кейин ўзгартирилган нафақаларни ҳисоб-китоб қилади. Ушбу ҳолатларда, тадбиркорлик субъекти ҳисоб-китоб бўйича ҳар қандай фойда ёки зарардан олдин олдинги хизмат қийматини тан олади.
101 Агарда тизимнинг амал қилиши тўхтатилса ва бунинг натижасида тизимнинг мажбуриятлари бўйича ҳисоб-китоблар қилинса ва тизим йўқ қилинса, ҳисоб-китоблар тизимдаги ўзгариш ва қисқартириш билан бирга содир бўлади. Бироқ, тизимнинг тўхтатилиши ҳисоб-китобни англатмайди, агарда тизим моҳиятан бир хил нафақаларни тақдим этадиган янги тизим билан алмаштирилса.
Олдинги хизмат қиймати
102 Олдинги хизмат қиймати тизимдаги ўзгартириш ёки қисқартиришдан юзага келадиган белгиланган нафақа мажбуриятининг келтирилган (дисконтланган) қийматидаги ўзгаришдир.
103 Тадбиркорлик субъекти олдинги хизмат қийматини харажат сифатида қуйидаги саналарнинг эртароғида тан олиши лозим:
(a) тизимдаги ўзгартириш ёки қисқартириш содир бўлганда; ва
(б) тадбиркорлик субъекти тегишли қайта ташкил этиш харажатларини (БҲХС 37 га қаранг) ёки тўхтатиш нафақаларини тан олганда (165-бандга қаранг).
104 Қачонки тадбиркорлик субъекти белгиланган нафақа тизимини киритганда ёки бекор қилганда ёки жорий белгиланган нафақа тизимида тўланадиган нафақаларни ўзгартирганда, тизимдаги ўзгартириш содир бўлади.
105 Қачонки тадбиркорлик субъекти тизимда қамраб олинган ходимлар сонини сезиларли қисқартирганда, қисқартириш содир бўлади. Қисқартириш алоҳида ҳодисадан, масалан, корхонанинг ёпилиши, фаолиятни тугатилиши ёки тизимнинг тўхтатилиши ёки вақтинчалик тўхтатилиши каби ҳодисалардан келиб чиқиши мумкин.
106 Олдинги хизмат қиймати ижобий (нафақалар киритилиб ёки ўзгартирилиб, белгиланган нафақа тўлаш мажбуриятининг келтирилган (дисконтланган) қиймати ошганда) ёки манфий (нафақалар бекор қилиниб ёки ўзгартирилиб, белгиланган нафақа тўлаш мажбуриятининг келтирилган (дисконтланган) қиймати камайганда) бўлиши мумкин.
107 Қачонки тадбиркорлик субъекти жорий белгиланган нафақа тизимида тўланадиган нафақаларни камайтирса ва бир вақтни ўзида тизимга асосан айнан ўша ходимларга тўланадиган бошқа нафақаларни оширса, тадбиркорлик субъекти ўзгаришни ягона соф ўзгариш сифатида ҳисобга олади.
108 Олдинги хизмат қиймати қуйидагиларни ўз ичига олмайди:
(a) олдинги йиллардаги хизмат учун нафақа тўлаш мажбурияти бўйича ҳақиқий ва олдин фараз қилинган маош ошишлари ўртасидаги тавофутлар таъсирини (олдинги хизмат қиймати мавжуд эмас, чунки актуар фаразлар режалаштирилган маошларга рухсат беради);
(б) ихтиёрий нафақа ошишларини камайтириб экс эттиришларни ва ошириб акс эттиришларни, қачонки тадбиркорлик субъекти бундай ошишлар бўйича кўзда тутилган мажбуриятга эга бўлса (олдинги хизмат қиймати мавжуд эмас, чунки актуар фаразлар бундай ошишларга рухсат беради);
(в) молиявий ҳисоботларда тан олинган актуар фойдалар ёки тизим активлари бўйича фойдадан юзага келадиган нафақа ошишларининг баҳолари, агарда тадбиркорлик субъекти, тизимнинг расмий шартлари (ёки ушбу шартлардан ташқарида бўлган кўзда тутилган мажбурият) ёки қонунчилик орқали, тизимдаги ҳар қандай ортиқча суммани тизим иштирокчилари нафақалари учун фойдаланишга мажбур бўлса, бунда ҳаттоки нафақадаги ошиш расман тақдим этилмаган бўлса ҳам (олдинги хизмат қиймати мавжуд эмас, чунки мажбуриятдаги натижавий ошиш актуар зарардир, 88-бандга қаранг); ва
(г) қопланадиган нафақалардаги (яъни келгуси бандликка шартли бўлмаган нафақалар, 72-бандга қаранг) ошиш, қачонки ходимлар янги ёки яхшиланган нафақалар мавжуд бўлмаган пайтда қоплаш талабларини бажарганда (олдинги хизмат қиймати мавжуд эмас, чунки тадбиркорлик субъекти нафақаларнинг баҳоланган қийматини хизмат кўрсатилганда жорий хизмат қиймати сифатида тан олган).