9
ya’ni kuchlanish qo’yilmasdan, issiqlik berilmasdan yoki
deformasiyalamasdan oldingi
gologrammasi olinadi. Keyin ob’ektga tashqi ta’sir berilib avvalgi (tashqi ta’sirlarsiz)
gologramma yozilgan fotoplastinkaga barcha sxema elementlarini o’zaro joylashuvini
o’zgartirmagan holda obektning o’zgargan gologrammasi yoziladi. Ikki karra eksponirlangan
gologrammadan tasvirlar tiklanganida vaqtning turli onlaridagi, birinchidan –
obektning
dastlabki holati haqidagi axborotni beruvchi to’lqin maydonining, ikkinchidan – obektning holati
o’zgargani haqidagi to’lqin maydonining interferensiya natijasi kuzatiladi.
Spekl-fotografiyaning klassik sxemasida registrasiya qilishning raqamli usullari
rivojlanib ketgani uchun spekl-strukturani fotoplastinkaga registrasiya qilish o’rniga raqamli
kameralarda yozib olina boshlandi. Bunda spekl-fotosuratlarni qayta ishlash ham raqamli
ravishda amalga oshiriladi.
Bundan tashqari, spekl-fotografiyada tayanch to’lqin yo’q va
nurlanishning kogerentligi faqat spekl-dog’lar paydo bo’lishi uchun kerak. Agar spekl-dog’larni
tasodifiy suniy strukturaning tasviriga almashtirilsa o’lchashlarni oq nurda yozilganda ham
amalga oshirish mumkin. Raqamli gologrammalar yozishining optimal sxemasini ishlab chiqish,
juda kichik siljishlar maydonini o’lchash va tahlil qilish uchun raqamli golografik
interferometriyani tuzilma va materiallar deformatsiyasini qo’llash muhim vazifalardan
hisoblanadi. Shuning uchun ushbu ishda spekl-fotografiyaning raqamli analogi yordamida ob’ekt
sirtining deformasiyasini o'lchash o’rganilgan.
1-rasmda tadqiq
etilayotgan obektning S
Ob
sirtida spekl-strukturani o’rnini bosuvchi
tasodifiy binar transparent Tr joylashgan. Bu tekislikni koordinatasi
orqali ifodalangan.
uv
koordinatalar raqamli kameraning DPh optik sistemasi tekisligiga mos keladi.
1-rasm.Obektni sirti deformasiyalanganda spekl-tasvirni hosil qilish sxemasi [3]
xy –koorditnata tekisligi registrasiya tekisligi bo’lib, fotoapparatning qabul qilish matrisasi
joylashgan tekislikdir. Z –sistemaning optik o’qi. Transparant
Tr intensivligi birjinsli
taqsimlangan oq yorug’lik bilan yoritiladi. Transporant va nurlanishning ta’sirlashuvi T(
,
)
funksiya orqali ifodalanadi. Transporantdan keyin spekl-strukturaga o’hshash intensivlikning
taqsimoti shakllanadi. Difraksiyaning va xromatik effektlarning ta’siri sezilarsiz bo’lib, yorug’lik
tarqalayotgan muhitda dispersiya nolga yaqin bo’ladi va strukturaning panjarasini o’lchami
etarlicha katta. Xy tekislikda spekl-rasmni tasvirini hosil qiluvchi raqamli kameraning optik
sistemasi OS axromatik bo’ladi, shuning uchun yorug’likning tarqalishida va optik sistemaga
ta’sirida, fizik optika doirasida dispersiyani e’iborga olmaslik mumkin bo’ladi [4]. Xy
registrasiya tekisligida spekl-struktura elementining tipik o’lchami Δξ
tr
Δη
tr
obekt
tekisligidagi
optik sistemaning kattalashishini hisobga olgan holda birjinslimaslik o’lchami orqali aniqlanadi:
a
b
x
tr
tr
,
a
b
y
tr
tr
(1)
10
Obekt sirtining siljishi yoki burilishini tahlil qilishda sirtga qattiq bog’langan suniy spekl-
struktura sirtning ikki holatiga mos ravishda huddi oddiy spekl-interferometriya sistemasidagi
kabi ikki marta registrasiya qilinadi.
Rasmning birinchi qismi transparantning dastlabki holatiga mos keladi. Intensivlikning
birinchi taqsimoti registrasiya qilinadi
)]
(
),
(
[
)
,
(
1
b
a
y
b
a
x
T
y
x
I
(2)
Rasmning ikkinchi
qismi qandaydir burchak
ga og’gan holatdagi transporantga mos keladi.
Intensivlikning ikkinchi taqsimoti registrasiya qilinadi
)]
(
),
)(
(
[
)
,
(
2
b
a
y
b
a
x
x
T
y
x
x
I
(3)
Keyingi ish signallarning yig’indisini yoki ayirmasini shakllantirishni tashkil etadi
)]
(
),
(
[
)]
(
),
(
[
)
,
(
b
a
y
x
x
T
b
a
y
b
a
x
T
y
x
I
(4)
Fure almashtirishlarni bajarib
)]
exp(
1
)[
,
(
)
,
(
x
i
y
x
F
y
x
F
x
T
(5)
bu yerda
)
,
(
y
x
F
T
– xy tekislikda intensivlik taqsimotining fure-obrazi. Moddiy kattaliklarga
o’tish signallarni yig’indisini
]
2
[
cos
)
,
(
)
,
(
4
)
,
(
2
x
y
x
F
y
x
F
y
x
U
x
T
T
(6)
va ayirmasini
]
2
[
sin
)
,
(
)
,
(
4
)
,
(
2
x
y
x
F
y
x
F
y
x
U
x
T
T
(7)
beradi.
Tahlil qilinayotgan sohadan tanlab, ajratib olingan davriy
struktura uchun uning davri
aniqlanadi va tasvirning
x siljish kattaligi hamda
transparantning ko’chish kattaligi
hisoblanadi.
Sirtni unga perpendikulyar bo’lgan o’q atrofida burilish
holatida burilish burchagi
aniqlanadi
.
ADABIYOT
1. Рябухо В. П. Спекл-интерферометрия. Саратовский образовательный
журнал, том 7, №5, 2001.
2. Волков И.В. Внестендовая спекл-голография. Использование
голографической и спекл-интерферометрии при измерении деформаций
натурных конструкций // Компьютерная оптика. 2010. Т. 34, N 1. C. 82–89.
3. Mironova T.V. Falsafa doktorlik dissertasiyasi. Moskva. 2012. 95-b.
4. Ландау Л.Д., Лифшиц Е.М. Теория поля. - Москва: Наука, 1988.
Do'stlaringiz bilan baham: 
