Ilmiy rahbar: aytimbetov n. Bajardi: abdalova z

11-rasm. Yorug’likning qaytish qonunini topish uchun ishlatiladigan asbob.
B unday shartlar faqat yorug’lik tekis sirtga (masalan yassi, ko’zguga) tushib qaytgandagina bajariladi (12.a-rasm). Agar yuza tekis bo’lmaganida bunday yuzaga tushgan yorug’lik tekis qaytmasdan hamma tomonga sochilib ketadi (12.b-rasm). Bunday qaytishga tarqoq qaytish yoki diffuz qaytish deyiladi. Bunday qaytish tabiatda ko’proq uchraydi. Masalan odatdagi qog’oz varag’idan yorug’lik tarqoq qaytadi.
12.a-rasm. 12.b-rasm.
Bir jinsli muhitda yorug’lik to’g’ri chiziq bo’ylab tarqaladi. Optikaviy bir jinsli muhitda yorug’lik nuri to’g’ri chiziqli tarqaladi, chunki nuqtaviy yorug’lik manbai bilan shaffof bo’lmagan buyumlar yoritilganda, buyumlar shaklida aniq soya hosil bo’ladi. Yorug’lik nurlari to’lqin uzunligiga yaqin bo’lgan o’lchamli buyumlar yoritilganda, bu qonundan chеtlashish kuzatiladi.


III. XULOSA
Xulosa qilib aytganda geometrik optika qonunlariga koʻra, yorugʻlik nuri fazodagi ikki nuqta orasida shunday yoʻl boʻyicha tarqaladiki, yorugʻlik bu yoʻlni oʻtishi uchun shu nuqtalarni tutashtiruvchi boshqa yoʻllarga nisbatan yoki eng kam, yoki eng koʻp, yoxud bir xil vaqt sarf qiladi. Ferma prinsipidan geometrik optikaning asosiy qonunlari: yorugʻlikning toʻgʻri chiziq boʻylab tarqalish qonuni, qaytish qonuni va sinish qonuni kelib chiqadi. Ferma prinsipini 1660-yilda P. Ferma taʼriflagan. Difraksiya hodisasini qisobga olish kerak boʻlgan hamma hollarda Ferma prinsipini qoʻllab boʻlmaydi. Geometrik optikaning asosiy qonunlariga: Yorug’lik tabiati haqidagi g’oyalarning rivojlanish tarixi. Nyuton va Gyuygensning g’oyalari. Maksvell va Lorentsning ko’rinishlari. Plank gipotezasi. Yorug’likning korpuskulyar-to’lqinli tabiati haqidagi qonunlar kiradi. Optik hodisalar fizikaning boshqa sohalarida o'rganilayotgan hodisalar bilan chambarchas bog'liq bo'lib, optik tadqiqot usullari eng nozik va aniqdir. Shu sababli, uzoq vaqt davomida optika juda ko'p fundamental tadqiqotlar va asosiy jismoniy qarashlarni rivojlantirishda etakchi rol o'ynaganligi ajablanarli emas. Optik diapazonning chegaralanishi shartli ravishda va belgilangan doiradagi hodisalarni o'rganish uchun texnik vositalar va usullarning umumiyligi bilan belgilanadi. Ushbu vositalar va usullar bilan tavsiflanadi to'lqin xususiyatlari chiziqli o'lchamlari uzunligidan kattaroq bo'lgan asboblardan foydalangan holda optik ob'ektlarni radiatsion tasvirlash? Radiatsiya, shuningdek, yorug'lik qabul qiluvchilarni ishlatish, ularning harakati uning kvant xususiyatlariga asoslangan.
An'anaga ko'ra, optika odatda geometrik, fizik va fiziologik bo'linadi. Geometrik optika yorug'likning tabiati haqida savol tug'diradi, uning tarqalishining empirik qonunlaridan kelib chiqadi va yorug'lik nurlari tushunchasidan foydalanib, turli xil optik xususiyatlarga ega va optik bir hil muhitda chiziqli bo'ladi.
Geometrik optikadeganimiz shaffof muhit tarqalish qonunlarini va ranglarni optik tizimlarda yorug'likning to'lqin xususiyatlarini hisobga olmaganda, rasmlarni qurish tamoyillarini o'rganadigan optika bo'limlaridan biridir. Geometrik optikaning poydevorining yaqinligi - bu yorug'lik nurining tushunchasi. Ushbu ta'rifda, yorqin energiya oqimi yo'nalishi (yorug'lik nurining kursi) yorug'lik nurining ko'ndalang o'lchovlariga bog'liq emasligi tushuniladi. Yorug'lik to'lqin hodisasi bo'lganligi sababli, bu erda aralashuv, natijada cheklangan yorug'lik nuri bir yo'nalishda emas, balki haddan tashqari burchak taqsimotga ega. Ammo, lekin yorug'lik nurlarining xarakteristik o'lchamlari to'lqin uzunligiga nisbatan etarli darajada katta bo'lsa, siz yorug'lik nurining ajralib chiqishni mensimaslik va bitta yo'nalishda tarqaladigan deb taxmin qilishingiz mumkin. Geometrik optikada yorugʻlikning qaytishi hamda sinishi qonunlari asosida, yaʼni ikki muhit chegarasida yorugʻlikning sinishi va qaytishi natijasida obʼyektlarning tasviri hosil boʻlishini tushuntirish mumkin. Unda fotometriya, yorugʻlik oqimi, yorugʻlik kuchi, yoritilganlik va yorugʻlikni miqsoriy ifodalovchi hamda boshqa kattaliklar qaraladi. Geometrik optika fotometriya bilan ham birgalikda optika texnikasi, yaʼni optik asboblar nazariyasi va ratsional yoritish, yorugʻlik dastasini taqsimlash va yoʻnaltirish taʼlimotining ilmiy asoslari bilan ham shugʻullanadi.