Ilmiy rahbar: aytimbetov n. Bajardi: abdalova z

2-rasm. Yorug’likning ikki muhit chegarasida sinishi va qaytishi
Ikki muhit chegarasida yorug`likning sinishi quyidagi qonunga bo`ysinadi:
1. Tushuvchi AS nur va ikki muhit chegarasida nurning tushish nuqtasiga o`tkazilgan SN normal qaysi tekislikda yotsa, singan nur SD nur ham shu tekislikda yotadi.
2. Tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati berilgan ikki muhit uchun o`zgarmas kattalik bo`lib, ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan nisbiy sindirish ko`rsatkichi deyiladi:
(1) bunda  - tushish burchagi,  - sinish burchagi.
Biror muhitning vakuumga nisbatan sindirish ko`rsatkichi shu muhitning absolyut sindirish ko`rsatkichideyiladi. Odatda vakuumning absolyut sindirish ko`rsatkichi birga teng deb olinadi. Nisbiy sindirish ko`rsatkichi n<sub>21</sub> bilan ikkinchi muhitning absolyut sindirish ko`rsatkichi n₂ hamda birinchi muhitning absolyut sindirish ko`rsatkichi n<sub>1</sub> quyidagicha bog`langan:
. . (2)
Demak, ikki muhitning nisbiy sindirish ko`rsatkichi ularning absolyut sindirish ko`rsatkichlari nisbatiga teng еkan.
Absolyut sindirish ko`rsatkichi muhitning muhim optik xarakteristikasidir: u yorug`likning vakuumda tarqalish tezligi s ni muhitda tarqalish tezligi dan necha marta katta еkanligini ko`rsatadi:
.
Bu munosabatdan foydalanib, yorug`likning sinish qqonuni quyidagicha yozish mumkin:
. (3)
Demak, ikki muhit sindirish ko`rsatkichlarining nisbati yorug`likning shu muxitlarda tarqalish tezliklarining nisbatiga teskari еkan.
Absolyut nur sindirish ko`rsatkichi kichik bo`lgan muhitni optik zichligi kichikroq, sindirish ko`rsatkichi katta bo`lganini еsa optik zichligi kattaroq muhit deyiladi.
(3) formulaga asoslanib quyidagi munosabatni yozamiz.
. (4)
Agar yorug`lik nuri optik zichligi kattaroq muhitdan optik zichligi kichikroq muhitga o`tsa , u holda (4) munosabatdan ko`rinadiki, tushish burchagi  sinish burchagi  dan kichik bo`lar еkan. Tushish burchaklari kattalashgan sari sinish burchaklari ham kattalashadi. Shu vaqtgacha biz yorug`lik ikki muhitning tekis chegarasida sinishini ko`rib chiqdik. Amalda yorug`lik nurining sferik sirtlarda sinishidan keng hajmda foydalaniladi. Yorug’lik nuri tiniq muhitning silliq sirtiga tushganda qaytgan nurning o’zigina hosil bo’lmaydi. Nur tushgan nuqtadan yana bir nur chiqadi, singan nur deb ataladigan bu nur ikkinchi tiniq muhitda tarqaladi [7].