Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

78 - САВОЛ: 
МАЪНОНИ АНГЛАШ ДЕГАНДА НАМАНИ 
ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Маънони англаш – бу муайян дарс босқичи бўлиб, 
унинг давомида таълим олувчилар тадқиқ этадилар ва билимлар 
излайдилар ҳамда ўз фаолиятлари натижасида маънони 
белгилайдилар ёки англайдилар.
КЎРСАТМА: Олиб борилаётган дарс машғулотингизни 
шундай ташкил этингки, унда таълим олувчилар янгиликларни 
излаш оғушида бўлсин. Бунинг учун эса ҳар бир дарсга креатив 
ёндашув қилиш кераклигини англатади. 
79 - САВОЛ: 
НАЗАРИЯНИ МУАЙЯН БИР ТИЗИМ ДЕБ 
АТАШ МУМКИНМИ? 
ЖАВОБ: Назария – бирор жараён ёки ҳодисани тушунтириб 
берувчи тасаввурлар, тушунчалар, ғоялар, қарашлар, тамойиллар 
ва шу кабилар тизимидир. 
Назария – воқеликнинг муайян соҳасининг муҳим ху-
сусиятлари, сабабий алоқалари, мавжудлик ва ривожланиш харак-
терини белгиловчи асослари тўғрисида яхлит, тўла-тўкис қарашни 
ифодаловчи илмий билимларни асослаб берилган мантиқий 
тизимидир. 
Назария – умумий ҳолатлар асосидаги яратилган тизимларни 
билиш мажмуидир. 

---

69 
Назария – амалиёт синовларидан муваффақиятли ўтган, маъ-
лум бир тизимга келтирилган илмий қарашлар мажмуи; ту-
шунчалар ва ҳукмлар каби воқеликнинг инсон онгидаги инъкоси. 
Назария – ҳақиқатлиги амалий ёки назарий жиҳатдан ис-
ботланган, борлиқнинг бирор соҳасига оид маълум ғоялар, қараш-
лар, қонунлар, қоидалар ва тамойилларнинг муайян тизимидир. 
Янги назариялар фанда бир қатор тадқиқий далиллар 
бўлганда, уларни тушунтириш учун эски назариялар керак 
бўлмаганда вужудга келади. 
Янги фикр, ғоялар маълум бир тизимга келтирилгач (идеал-
лаштириш, формаллаштириш, редукция ва аксиомалаштириш), 
улар асосида назария ва таълимотларни шакллантириш янада 
ривожланади. 
Ҳосил қилинган билимлар асосида (анализ ва синтез, 
индукция ва дедукция, гипотезалар) янги ғоя ва назариялар 
шакллантирилади. 
КЎРСАТМА: 1. Назария умумлаштирилган билим, воқе-
ликнинг у ёки бошқа томонларини изоҳлаш тизимидан иборат 
бўлганлиги сабабли ҳам ундаги амалиёт ва амалиётни органик 
бирликда қараш керак. Бунга сабаб амалиёт ва унинг натижалари 
умумлашган тарзда ҳар қандай назарияга узвий элемент бўлиб 
киради. 
2. Маълумки, ҳар қандай назария маълум соҳадаги илмий 
билимларнинг мажмуасидан иборат бўлади. Аммо уни ҳеч қачон 
охирги натижа деб ўйламаслик керак, чунки ҳар қандай назария 
фақат у ёки бу фараз асосидаги охирги натижа бўлмай, балки 
узлуксиз ўрин алмашиб, чинлиги аниқланиб борувчи жуда кўп ва 
чексиз тахминларнинг натижасидир.