Ilm-fan taraqqiyotida zamonaviy metodlarning qo‘llanilishi

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY METODLARNING QO‘LLANILISHI 
27.9.2021 
www.academics.uz 
90 
маъноларини ифодалаган. Илмий тилда (лотин тилида) лоланинг турлари 
турли номлар билан аталади. Чунончи, лоланинг 
Papaver rhoeas 
(лолақизғалдоқ), Tulipa 
(нилуфаргулдошлар оиласига мансуб 80 дан ортиқ 
турдан иборат ўсимлик, гулнинг умумий номи, асосан, шимолий Эрон, Помир, 
Олой ва Тян-Шан тоғларида ўсади),
Liliacées 
(нилуфаргулдошлар оиласига 
мансуб, узун қирра баргли, чиройли майда ёки йирик гуллайдиган ва 
манзарали, асосан, шимолий ярим шарда кенг тарқалган гулнинг умумий 
номи)
, Ranunculus 
(раъногулдошлар оиласига мансуб бир ва кўп йиллик, сувда 
ва қуруқликда ўсадиган гулнинг умумий номи. Асосан, совуқ иқлим бўлган 
шимолий ярим шарда учрайди)
, Anemone pulsatilla 
(раъногулдошлар оиласига 
мансуб “уйқу гули”, қадимдан халқ табобатида кенг фойдаланилган)
, Clematis 
vitalba
[6. 54.]

(раъногулдошлар оиласига мансуб узумбаргли клематис) каби 
турлари мавжуд. Уларнинг барчаси, асосан яқин ва ўрта Шарқ, Кавказ тоғлари 
ва сув ҳавзаларида кенг тарқалган.
 
Лола
сўзи пайдо бўлишига туркий 
āl 
ўзаги асос бўлган. Авестовий
 
alâlak 
аслида туркий қатламдан “Авесто” тилига кириб борган сўздир. 
Қадимги туркий тилда бир неча маънони ифодаловчи 
āl 
омоним ўзаги мавжуд 
бўлган. Улардан бириси 
āl
қизил гул, қирмизи ранг маъносини ифодалаган. 
Айни шу ўзак асосида 
alâlak
сўзи ҳосил қилинган ва шу тарзда кенг истеъфода 
этилган. Кейинчалик бу сўзнинг 
лола 
шаклига ўтган ҳамда туркий тилларга 
ҳам шу шаклда форс тилидан қайта кириб келган ва шу шаклда яшаб қолган. 
āl
ўзаги қадимги туркий тилдан орийга ва бошқа ҳинд-европа 
тилларига кириб борган ва барча жаҳон тилларида бугунгача кенг қўлланиб 
келмоқда. Орий тилида бу сўз 
al, аg 
[4. 309.] тарзида қўлланиб,
 қизил, қирмизи 
ва
 қизилча 
(тошма ва иситма билан боғлиқ касаллик) маъноларини англатган. 
Кейинчалик санскрит тилида қўлланган 
alāta – машъала
сўзининг пайдо 
бўлиши ҳам қадимги туркий тилдан орийга кириб борган 
āl 
ўзаги билан 
боғланади.
 
Индоевропа тилида ҳам 
āl
ўзаги учрайди ва 
қизил, қизилча 

---