Ilm-fan taraqqiyotida zamonaviy metodlarning qo‘llanilishi

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY METODLARNING QO‘LLANILISHI 
27.9.2021 
www.academics.uz 
99 
чолғу асбобларининг ипи ёки симларини кўтариб туриш учун ишлатиладиган 
тиргак [21. 384.] ни ифодалайди. Қолаверса, хар сўзи асос бўлган ўзбек тилида 
харгўш 
сўзи ҳам қўлланади ва 
эшакқулоқ
маъносини англатади. Кўчма 
маънода эса бу сўз қуённи атаб келишда кўп қўлланади. Хар ҳам таҳлил 
қилинаётган авестовий зоонимлар қаторида бўлиб, “Авесто”да у 
xara
тарзида
,
паҳлавийда
xar,
санскритда
khara,
курдийда 
ker,
санглижийда
xar, 
юдгада 
xoroh,
зебокийда
xûr, 
вахийда
xûr 
ёки
xur
шаклида
,
мунжийда
kara, 
уромонийда 
här,
гийлакий, фаризандий, натанзий ва лосгардийда
xar, 
самнонийда
xar
ёки
xarä
[23. 721.] шаклида қўлланади ва эшак маъносини 
ифодалайди. Таҳлиллардан кўриниб турибдики, хар зооними ҳозирда шарқий 
эрон тилларида кенг қўлланади. 
Гург. 
Бўри. Ўзбек тилида ҳам гург сўзи бўри маъносида “Кунтуғмиш” 
достонида қўлланган. Бу сўз ҳам авестовий зоонимлардан бириси бўлиб, 
“Авесто”да у 
vehrka 
тарзида қўлланган ва 
бўри 
маъносини ифодалаган. 
Қадимги порс тилида бу сўз
 varkâna
шаклида истифода этилган. Паҳлавийда 
gurg, 
қадимги ҳиндийда
vrka, 
арманийда
gail, 
кошонийда
var, varg, verg, 
мозандаронийда
vurg, 
курдийда
varg, 
афғонийда
lug, 
астийда
bêrägh, bîrägh 
ёки
 bîraegh
тарзида, белужийда
 gvark, gurk, 
юдгада
 vurgh, 
яғноб тилида
 aurak 
[23. 1536.] шаклида қўлланади ва бўри маъносини ифодалайди. Бу сўзнинг 
тарқалиш ареали жуда кенг бўлиб, кўплаб жаҳон тилларида бугун бу сўз турли 
фонетик вариантларда қўлланиб келинмоқда. Чунончи, инглиз тилида 
wolf, 
француз тилида
wolf, 
немис тилида
wolf, 
латишда 
vilks, 
литва тилида 
vilkas, 
норвег тилида 
ulv, 
румин тилида
 lup, 
испан ва португал тилларида 
lobo, 
италян 
тилида
lubo
тарзида қўлланиб келинаётган сўзларнинг барчаси авестовий
 
vehrka 
билан боғланади. Қадимги болқон ва славян халқлари фолклорида 
волкодлак (волколак)
ёки 
вурдалак
, литва халқ оғзаки ижодида эса 
вилктаков
атамаси қўлланган бўлиб, 
бўри одам
маъносини ифодалаган. Грузин 
подшоҳларидан бири 
Вахтанга Горгослани
деб аталгани маълум. 
Горгослани 

---