Ijtimoiy p65

Yaponiyada pensiya ta’minoti tizimi. Yaponiyada milliy pensiya tizimi va ishlayotganlarning pensiya sug‘urtasi pensiya ta’minoti tizimi faoliyat ko‘rsatadi.
Pensiya yoshi milliy pensiya ta’minoti tizimi orqali pensiya tayinlashda 65 yosh, ishlovchilar uchun ijtimoiy sug‘urta pensiyasida 60 yoshdir. Ammo, ijtimoiy sug‘urta pensiyasida ham pensiya yoshini 65 yosh qilib belgilashga harakat qilinmoqda.
Germaniyada ijtimoiy ta’minot va ijtimoiy himoya tizimi takomillashgan bo‘lib, bu sohada o‘nlab qonunlarga amal qilinmoqda². Davlat pensiyasi bilan bir qatorda nodavlat pensiya tizimlariga ham amal qilinadi va ishlovchilarning o‘zlari tomo- nidan oldindan to‘lab turilgan badallar hisobiga jamg‘arib boriladigan pensiya tayinlanadi va to‘lanadi.
Bu mamlakatda yashovchi ota-onalar bolalari uchun nafaqa olishga haqli bo‘ladilar (Kindergeld). Nafaqaning miqdori oiladagi bolalar soniga bog‘liq. Bolalarga tayinlangan nafaqa ular 18 yoshga kirgunlariga qadar, agar ular o‘qishni davom ettirayotgan, kasb o‘rganayotgan bo‘lsalar, nafaqa ularga 27 yoshga yetgunlariga qadar to‘lanishi mumkin³ .
Fransiya Respublikasi. Bu mamlakatda ijtimoiy ta’minot va ijtimoiy himoya aholining tobora keng qatlamlarini qamrab



¹ Qarang: Suneo Inako. Cîâðåìåííîå ïðàâî ßïîíèè. M., 1981.
² Masalan, o‘nta kitobdan iborat Ijtimoiy ta’minot kodeksi, „Ijtimoiy ta’minot to‘g‘risida“gi, „Bolalarga federal nafaqalar to‘g‘risida“gi, „Ijtimoiy yordam to‘g‘risida“gi va boshqa qonunlar mavjud.
³ Øàïÿí. Îñíîâû ãðàæäàíñêîãî ïðàâà Ãåðìàíèè. M., 1996.
olayotgani bilan e’tiborga loyiq. Pensiya ta’minoti mablag‘lari tadbirkorlar va xodimlar to‘laydigan badallardan, qisman davlat ajratadigan mablag‘lardan tashkil topadi¹.
Pensiya ta’minoti bilan bog‘liq bo‘lgan munosabatlar 1956- yilda qabul qilingan ijtimoiy ta’minot kodeksi bilan tartibga solinadi. Ushbu qonunda pensiya, ishlab chiqarishda jarohat olishi, kasb kasalligiga chalinishi tufayli nogiron bo‘lgan, boquv- chisini yo‘qotgan shaxslarga nafaqalar tayinlash va to‘lash nazarda tutilgan. Pensiya yoshi 65 yosh, ammo 37,5 yil sug‘urta badali to‘langan holda pensiya yoshi erkaklar uchun ham, ayollar uchun ham 60 yoshni tashkil qiladi.
Bolalarga va yosh bolali oilalarga nafaqalar tayinlash va to‘lash 1986-yilgi „Bolalarga to‘lanadigan nafaqalar to‘g‘risida“gi qonun bilan tartibga solinadi.
Amerika Qo‘shma Shtatlari. Ijtimoiy ta’minot asosan tadbir- korlar va yollanib ishlovchi xodimlar tomonidan to‘lanadigan badallar hisobiga tashkil topadigan mablag‘lardan amalga oshiri- ladi. Ayni paytda kambag‘al oilalarga, nogironlarga, bevalarga, yolg‘iz onalarga federal budjet hisobidan bepul ovqat uchun talonlar, nafaqalar berish ko‘zda tutilgan.
Ijtimoiy ta’minot to‘g‘risidagi qonun 1935-yilda qabul qilin- gan. Keyinchalik ijtimoiy ta’minot masalalarida irqchilikka yo‘l qo‘ymaslikka qaratilgan, imtiyozli tibbiy xizmat ko‘rsatishga oid, nogironlar to‘g‘risidagi va boshqa qonunlar qabul qilingan².
Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi a’zosi bo‘lgan hamkorlari- mizdagi ijtimoiy ta’minot qonunchilik tizimlari va bu sohada faoliyat yurituvchi davlat boshqaruvi organlari bir-biriga yaqin bo‘lib, sobiq Ittifoq davlati davridagi asosiy shakliy jihatlarini saqlab qolmoqda. Ayni payta bu sohada tabaqalanish yaqqol ko‘zga tashlanmoqda va bugungi kunda davlat pensiya ta’minoti tizimlari bilan bir qatorda nodavlat pensiyasi ham tez rivojlanib bormoqda. Bozor munosabatlarining chuqurlashib borayotgani va bu mamlakatlarda pensiya qonunchilik tizimlari islohoti tufayli boqimandalik kayfiyatlariga asta-sekin barham berilib, har bir fuqaroning davlat va jamiyat boyliklariga ko‘proq hissa qo‘shishiga qarab ta’minotni amalga oshirish yo‘liga o‘tilmoqda.



¹ Äþøåð Ô. Êîíñòèòóöèîííàÿ çàùèòà ïðàâ è ñâîáîä ëè÷íîñòè. M., 1993; Ôðàíöèÿ. Êîíñòèòóöèÿ è çàêîíîäàòåëüíûå àêòû. M., 1989.
² Qarang: Áîáîòîâ Ñ.Â. Ââåäåíèå â ïðàâîâóþ ñèñòåìó ÑØÀ. M., 1997.

KURSNI O‘RGANISH UCHUN ÒAVSIYA EÒILAYOÒGAN ADABIYOÒLAR

1. 
   Karimov I.A. Vatanimizning bosqichma-bosqich va barqaror riojlanishini ta’minlash – bizning oliy maqsadimiz. Ò.17. – Òoshkent:
   

„O‘zbekiston“ NMIU, 2009-yil. – 280-b.

2. 
   Karimov I.A. Jahon inqirozining oqibatlarini yengish, mamla- katimizni modernizatsiya qilish va taraqqiy topgan davlatlar darajasiga ko‘tarish sari. Ò. 18. — „O‘zbekiston“ NMIU, 2010-yil. — 280-b.
   
3. 
   Karimov I.A. Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish — ustuvor maqsadimizdir. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo‘shma majlisidagi ma’ruza, 2010-yil 27-yanvar. // Asosiy vazifamiz — Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. — Òoshkent:
   

„O‘zbekiston“ NMIU, 2010-yil.

4. 
   Karimov I.A. Asosiy vazifamiz — Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. 2009-yilning asosiy yakunlari va 2010-yilda O‘zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruza, 2010-yil 29-yanvar. // Asosiy vazifamiz — Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligi yanada yuksaltirishdir. — Òoshkent: „O‘zbekiston“ NMIU, 2010-yil.
   
5. 
   Karimov I. A. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. O‘zbe- kiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo‘shma majlisida qilingan ma’ruza. „Xalq so‘zi“. 2010-yil 12-noyabr.
   
6. 
   Karimov I.A. O‘zbekiston Respublikasi mustaqilligining 20-yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi tabrik so‘zi. „Xalq so‘zi“. 2011-yil 1- sentabr.
   
7. 
   Karimov I.A. Bizning yo‘limiz — demokratik islohotlarni chuqur- lashtirish va modernizatsiya jarayonlarini izchil davom ettirish yo‘lidir. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 19 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. „Xalq so‘zi“. 2011-yil 8-dekabr.
   

O‘QUV VA MAXSUS ADABIYOÒLAR

1. 
   Ijtimoiy ta’minot huquqi. Mualliflar jamoasi. — Òoshkent, ÒDYI, 2005.
   
2. 
   Àíäðååâ Â.Ñ. Ïðàâî ñîöèàëüíîãî îáåñïå÷åíèÿ. Ì., «Þðèäè÷å- ñêàÿ ëèòåðàòóðà» 1997.
   
3. 
   Òursunov Y., Shayimxonov Z. Ijtimoiy ta’minot huquqi. Darslik. ÒDYI, 2003.
   
4. 
   Usmanova M.A., Òursunov Y., Gaziyev Sh. Aholini yo‘naltirilgan ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash va uning huquqiy asoslari. O‘quv qo‘llanma. Ò., ÒDYI, 2006, 158-b.
   
5. 
   Usmanova M.A. O‘zbekistonda ijtimoiy himoya: fuqarolik-huquqiy jihatlari. Ò., ÒDYI, 2006. 198-b.
   
6. 
   Ahmedov D. Q. Bozor munosabatlari sharoitida davlat ijtimoiy himoya siyosatining huquqiy jihatlari. Ò., ÒDYI, 2006. 209-bet.
   
7. 
   M.A. Usmanova. Aholini yo‘naltirilgan ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash va uning huquqiy asoslari. O‘quv qo‘llanma. Ò., ÒDYI, 2009. 210-b.
   
8. 
   Ëåîíîâ À.Ñ. Ñîöèàëüíûå ïðàâà: Ðîññèÿ è Åâðîïà. — Ì.: Ñîöèàëüíàÿ çàùèòà, 1998, — Ñ.127.
   
9. 
   Ìà÷óëüñêàÿ Å.Å. Ïðàêòèêóì ïî ïðàâó ñîöèàëüíîãî îáåñ- ïå÷åíèÿ. — Ì.: Íîðìà, 1998. — Ñ. 252.
   
10. 
    Ïèòåðñ Ä. Ââåäåíèå â çaêîíîäàòåëüñòâî î ñîöèàëüíîé çàùèòå â ñòðàíàõ ÷ëåíàõ Åâðîïåéñêîãî ñîîáùåñòâà. — ˸âåí: Èíñòèòóò Öåíòðàëüíîé è Âîñòî÷íîé Åâðîïû, 1994. — ¹2. — ñ 170.
    
11. 
    Sodiqov X.M., Bobojonov P.R., Qo‘chqorov B.Ò. Onalik va bolalikni himoya qilish masalalari bo‘yicha qonun hujjatlari to‘plami. — Òoshkent: O‘zR Adliya vazirligi, 2004. — 656-b.
    
12. 
    Usmanova M., Òursunov Y., Gaziyev Sh. Aholini yo‘naltirilgan ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash va uning huquqiy muammolari. O‘quv qo‘llanma. — Òoshkent: ÒDYI, 2006. — 109-b.
    
13. 
    Holbekov A., Matiboyev Ò.B. Ijtimoiy adolat va demokratiya: barqaror taraqqiyot yo‘lida. — Òoshkent: Yangi asr avlodi, 2004. —156-b.
    
14. 
    G‘ulomov M. Mahalla — fuqarolik jamiyati asosi. — Òoshkent: Adolat, 2003. — 302-b.
    
15. 
    Òó÷êîâà Å.Ã., Çàxàðîâ Ì.Ë. «Ñîöèàëüíîå îáåñïå÷åíèå è îáñëóæèâàíèå ïåíñèîíåðîâ». Ì.: «Íàóêà», 1992 ã.
    
16. 
    Ñóëåéìàíîâà Ã.Â. Ñîöèàëüíîå îáåñïå÷åíèå è ñîöèàëüíîå ñòðàxîâàíèå. Ì.: Ýêñïåðòíîå áþðî, 1998.
    
17. 
    Òó÷êîâà Ý.Ã. Ïðàâî ñîöèàëüíîãî îáåñïå÷åíèÿ: Íîðìàòèâíûå àêòû î ïîñîáèÿõ è êîìïåíñàöèîííûõ âûïëàòàõ. – Ì., 1995. — c 235.
    
18. 
    «Ijtimoiy ta’minot huquqi» o‘quv qo‘llanma. jamoa ham- muallifligi Ò., «Moliya», 2000.
    
19. 
    «Ijtimoiy ta’minot huquqi» o‘quv qo‘llanma. Òursunov Y., Usmanova M.A. Ò. ÒDYUI., 2004-y.
    
20. 
    Sh. Ismoilov. Ijtimoiy ta’minot huquqi. Ò., Òoshkent davlat yuridik instituti, 2006.