Ijtimoiiy fanlar

 
MAVZUGA OID TAYANCH SO’Z VA IBORALAR: 
Xususiy  tadbirkorlik,Oziq  -  ovqat  razviyoritkasi,Yollanma  mehnat,Yangi  iqtisodiy 
siyosat.Maxsulot 
solig'i. 
Exspulatator. 
Jamoa, 
dehqon, 
qishloq, 
quloq, 
sovet. 
Prezident.Leyka.Quvg'in.Milliy istiqlol.Milliy Ittihod.Qatag'on.Inqilob. 
 
Sovetlar  hokimiyatining  o'tgan  asrning  20-30-yillanda  amalga  oshirgan  ma'muriy 
buyruqbozlik  va  zo'ravonlik  siyosatining  yorqin  ifodasi  qishloqda  o'tkazilgan  Jamoalashtirish 
jarayonida namoyon bo'ldi. 
Necha asrlar davomida individual xo'jalik yuritib kelgan, ongi, shuurida xususiy mulkchilik 
hissiyoti  kuchli  bo'lgan,  mulk  daxlsizligi  tushunchasini  muqaddas  bilgan  millionlab  dehqon 
xonadonlarini ularning xohishirodasiga qaramasdan, majburiy tarzda yirik jamoa xo'jaliklariga 
olib o'tish bu hazilakam jo'n, oson ko'chadigan ish emas edi. Sovet hokimiyati, hukmron partiya 
ijtimoiy  taraqqiyotning  borishi,  uning  tabiiy  qonuniyatlariga  zid  o'laroq  bu  jarayonni  qisqa 
muddatlar  ichida  zo'ravonlik  va  majburiylik  yo'li  bilan  o'tkazish  sari  yo'l  tutdi.  VKP(b)  XV 
s'ezdi (1927-yil dekabr) belgilab bergan qishloqda yoppasiga jamoalashtirishni amalga oshirish 
siyosati bunga to'la asos qilib olindi. 
Butun  SSSR  hududida  bo'lgani  singari  O’zbekistonda  ham  bu  ishga  fao  yeng  shimarib 
kirishildi. Negaki, yuqoridan belgilangan har qanday amru farmon va direktiv ko'rsatmalar bu 
yerda ham so'zsiz bajarilishi, hayotga joriy etilishi majburiy hisoblanardi. Buning uchun tegishli 
shartsharoit va imkoniyatlar bormi, yo'qligi yoxud mahalliy aholining bu tadbirlarni bajarishga 
tayyorgarligi qay darajada ekanligi e'tiborga olinmasdi. 

---

268 
 
o’rinbosari To’raqul  Jonuzoqov,  asli  boshqirdistonlik Ahmad  Zakiy  Validiy  To’g’on  va  bosh-
qalar  istiqlolchilik  harakatining  g’oyaviy  mafkurachilari  edilar.  Harakatga  rahbarlik  qilgan  is-
lom ulamolari orasida yassaviylik va naqshbandiylik tariqatlarining pirlari ko’p bo’lgan. 
1920-1924 yillarda istiqlolchilik harakati Buxoro va Xorazm respublikalarida ham avj oldi. 
Buxoro Xalq Respublikasidagi harakatning Turkistondagi istiqlolchilik harakatidan farq qiladi-
gan  asosiy  tomoni  shundan  iboratki,  vatanparvarlar  Buxoroda  ikki  jabhada  turib  kurash  olib 
borishlariga to’g’ri keldi. Bir tomondan, amirlik tuzumi tarafdorlari bo’lgan mujohidlar, jadid-
lardan iborat. Buxoro hukumatiga va shuningdek, qizil armiya qo’shinlariga qarshi kurash olib 
bordilar (Ibrohimbek, Mulla Abdulqahhor va b.). Ikkinchi tomondan, milliy istiqlol g’oyalariga 
sodiq  bo’lgan  buxorolik  vatanparvarlar  Fayzulla  Xo’jayev  boshliq  Buxoro  Xalq  Respublikasi 
hukumati bilan yashirin aloqalar o’rnatib, Buxoroning muqaddas tuprog’idan qizil askarlarning 
olib  ketilishi,  Buxoro  respublikasining  mustaqilligi  amalda  qaror  topishi  uchun  kurashdilar 
(Anvar Posho, Davlatmandbek, Jabborbek, Doniyolbek va b.). 
Xorazm Xalq Respublikasida qizil armiyaga qarshi kurashning tepasida Junaidxon turdi. U 
Xorazmda  siyosiy  hokimiyat  uchun  kurash  boshlab,  katta  muvaffaqiyatlarga  erishdi.  Qisqa 
muddatda  Junaidxon  o’z  qo’shinini  20000  kishiga  yetkazdi.  O’zbek  hunarmandlari  va 
dehqonlaridan tashkil topgan dastalarga Madraimboy, Sa’dulla bola, SHokir bola va boshqalar 
rahbarlik qilgan. Junaidxon boshchiligidagi mujohidlar hujumga o’tib, 1920 yil yozida Qo’hna 
Urganch,  Xo’jayli,  Ilonli  va  Taxtani  qayta  egallashdi,  ko’plab  qizil  askarlarni  asirga  olishdi. 
Junaidxon  sovet  qo’mondonligiga  maxsus  maktub  yuborib,  agar  qo’shinlar  Xorazmdan  olib 
chiqib  ketilmasa,  asirlarni  otib  tashlashini  bildirdi.  Biroq  sovet  qo’mondonligi  Junaidxonning 
haqli talablarini rad qilgach, u bosqinchilarni otib tashlashga buyurdi. 
1924 yilga kelganda istiqlolchilar iqtisodiy tanazzul va qashshoqlik, dahshatli ochlik, xalqn-
ing og’ir turmushini ko’rmasliklari mumkin emas edi. Tinimsiz davom etgan yetti yillik kurash-
dan Turkiston xalqlari ham, qo’rboshi va ularning yigitlari ham juda toliqqan edilar. SHuning 
uchun  qasoskorlarning  ko’pchiligi  1924  yil  davomida  qarshilikni  to’xtatdilar.  Bunga  ularning 
rahbarlari orasida jipslik va umumiy dasturning yo’g’ligi ham sabab bo’ldi. 
Lekin  hali  oldinda  kurashning  to’liq  o’n  yili  turar  edi.  Vatanparvarlar  yana  1935  yilgacha 
bosqinchi qizil armiya qo’shinlariga qarshi kurashini olib bordilar.