Ijtimoiiy fanlar

MASSAGETLAR-Kaspiyorti va Orol dengizi yaqinida va Sirdaryoning quyi oqimida mil. av. 
VI-IV  asrlarda  yashagan  qabilalar  guruhining  umumiy  nomi.  Massagetlar  haqida  fanda  har  xil 
qarashlar mavjud. Ayrim olimlarning fikricha, massagetlar nomi «muso»-«baliq» so’zidan kelib 
chiqqan bo’lib, «baliqxo’rlar» ma’nosini bildiradi. Keyingi tekshirishlar natijasida massagetlarn-
ing  «mas»,  «saka»  va  «ta»  so’zlaridan  iborat  bo’lganligi  va  saklarning  katta  uyushmasi  degan 
ma’noni  bildirishi  aniqlangan.  Yunon  tarixchisi  Gerodotning  ta’riflashicha,  massagetlar  piyoda 
va  otda  jang  qilganlar,  otlarning  ko’kraklariga  sovut  kiydirganlar.  Massagetlar  o’z  podshosi 
To’maris boshchiligida Eron bosqinchilariga qarshi kurashganlar. Miloddan avvalgi VI asrda ular 
o’z  yerlarini  boshqa  qabilalar  hujumidan  himoya  qilish  maqsadida  harbiy-qabila  ittifoqiga  bir-
lashganlar. 
SAKLAR-milodan  avvalgi  I  ming  yillik  va  milodning  boshlarida  O’rta  Osiyo  va  Sharqiy 
Turkistonning  shimoliy-sharqiy  hududlarida  yashagan  chorvador  qabilalar.  Qadimgi  fors  man-
balarida saklar uch guruhga bo’linganligi ko’rsatilgan:  
1) saka-xaumovarka;  
2) saka-tigraxauda;  
3) saka-tiaytaradarayya. 
Saklar forslar armiyasi tarkibida yunon-fors urushlarida qatnashgan. Aleksandir Makedonskiy, 
so’ngra  salavkiylar  o’zlarining  O’rta  Osiyodagi  mulklariga  xavf  solgan  saklarga  qarshi  kurash 
olib  borganligi  manbalarda  qayd  qilingan.  Miloddan  avvalgi  II  asr  o’rtalarida  saklar  boshqa 
ko’chmanchi qabilalar bilan birga Parfiya podsholigi yerlariga bostirib kirganlar. Ammo ular qat-
tiq  qarshilikka  uchrab  Darang`iyonga  siqib  chiqarilgan.  Saklar  Darang`iyonada  o’troq  joylash-
ganligi uchun unga Sakiston, ya’ni Saklar mamlakati deb nom berilgan. 
DAY-miloddan  avvalgi  V-IV  asrlarda  Sirdaryoning  quyi  oqimlari  atrofida  yashagan  sak 
(shak) qabilalaridan ayrim manbalarda ularning daxlar, toxarlar deb xam atashgan. Spitamen Is-
kandarga  qarshi  kurashish  uchun  oxirgi  marotaba  day  qabilasidan  qo’shin  to’plagan.  Miloddan 
avvalgi  IV  asr  oxiri-III  asr  boshlarida  Sirdaryoning  o’rta  va  quyi  oqimida  yashagan  saklarning 
Qang`  davlati  vujudga  keldi.  Keyinchalik  daylarning  Qang`  davlatiga  kirgan  qavmlar  ittifoqi 
siqib  kirishga  majbur  bo’lishgan.  Miloddan  avvalgi  250  yilda  daylar  mahalliy  Baqtriya  aholisi 
bilan birgalikda Baqtriyani salavkiylardan ajratib oldilar va yangi davlatga asos soldilar. Shundan 
so’ng bu o’lkaning nomi Toxariston deb atala boshlagan. 
O’rta  Osiyodagi  davlat  birlashmalari  shakllanmasdan  oldingi  davr  harbiy  Demokratiya-
davlatga  o’tish  davrining  boshqaruv  shakli  bo’lib,  uni  harbiy  qabila  boshliqlari  boshqarganlar. 
SAMARQAND DAVLAT CHET TILLAR INSTITUTI 
”IJTIMOIIY FANLAR”  
KAFEDRASI
 
 
 
 
 
 
 
 
fanidan I-kurs talabalari uchun