Iii qism. Musiqa asarlari tahlili 1-mavzu. Musiqiy shakl va uning umumiy asoslari

Variatsiyalarni joylashtirishda ma’lum qoida kuzatiladi:
1. Variatsiyalar shunday joylashtiriladiki, har bir navbatdagisi (keyin keladigani) oldingisidan murakkabroq bо‘ladi.
2. Yirik variatsion turkumlarga guruhli joylashtirishlar xos, ya’ni mavzuning bir turda variatsiyalanishi belgilariga kо‘ra. Variatsiyalarning yonma-yon joylashgan har bir guruhi о‘xshash fakturada bayon qilinadi, shu tufayli butun asar yirik bо‘limlar tarzida idrok etiladi.
3. Variatsiyalarni birlashtirishda kulminatsiyalarni joylashtirish katta ahamiyat kasb etadi.
4. Kontrast tamoyili katta rol о‘ynaydi. Bunga kо‘p jihatdan ayrim variatsiyalar uchun nomdosh tonallikdan foydalanish major va minorni taqqoslash kontrastini berib, kо‘maklashadi. Variatsiyalar orasidagi kontrastga yonma-yon joylashgan variatsiyalarda turlicha fakturadan, masalan ,polifonik va akkordli bayondan foydalanish yо‘li bilan ham erishiladi.
Variatsion turkum kompozitsiyasi uchun oxirgi ikki variatsiya tuzilishi va xususiyatlari katta ahamiyatga ega.
Oxiridan oldingi variatsiya, asarning tematik ibtidosini esga solib, mavzuning dastlabki yoki unga yaqin bayoniga qaytadi (Betxoven. «32 variatsiya»).
Oxirgi variatsiya esa turkumni tugallaydi va shu sababli tugallovchi va umumlashtiruvchi ahamiyat kasb etadi. Odatda, oxirgi variatsiyada yangi, yanada murakkab fakturadan foydalaniladi. Oldingi variatsiyalar bilan solishtirganda u kodaning qо‘shilishi sababli kattalashadi (Motsart. Sonata A-dur, II q.; Betxoven. Sonata № 12, II q.).