Iii qism. Musiqa asarlari tahlili 1-mavzu. Musiqiy shakl va uning umumiy asoslari

Variatsiyalarning alohida turi – ostinato (lot. obstinatus - qaysar, qat’iy) variatsiyalari mavjud bо‘lib, о‘zgarmas kuy-mavzuning variatsiyalangan jо‘rlikda doimiy takrorlanishi bilan xarakterlanadi. Ularning asosiy xillaridan biri – ostinatli bas ovoziga (basso ostinato) po­lifonik variatsiyalar sanaladi.
Shunday variatsiyalar ham uchraydiki, ularda soprano ostinato deb ataladigan yuqori ovozdagi kuy doimiy о‘zgarmas bо‘lib qaytariladi. qoladi.

3. 
   Ostinato basga (basso ostinato) variatsiyalar.
   

Basso ostinatoga polifonik variatsiyalar eng dastlabki variatsion shakllardan biri hisoblanadi. Ular XVI asrda paydo bо‘ladi ,XVII va XVIII asrlarda esa keng tarqaladi va о‘z rivoji chо‘qqisiga erishadi.
Basso ostinato atamasi aynan bitta kuy davrasining past ovozda uzluksiz takrorini ifodalaydi.
Variatsiyalarda mavzu vazifasini tonikadan dominantaga pasayib boradigan va keyin yana tonikaga qaytish bilan kechadigan bas ovozidagi kuy davrasi о‘taydi. Mavzuga jо‘r ovozlar kо‘proq polifonik tarzda ishlanadi; biroq kо‘p hollarda jо‘rovozlardagi garmonik rivojlantirish ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Vazmin sur’at,minor ladi, barcha variatsiyalarda о‘zgarmas bо‘lib qoladigan basdagi pasayib boruvchi harakat – hammasi motamsaro -ulug‘vorlik xarakteridagi obrazni hosil qiladi. Variatsiyalar polifonik fakturaning tobora ortib boradigan murakablashuvi tamoyili bо‘yicha joylashtiriladi. Hamma variatsiyalarda shakl, tonallik va garmoniya saqlanib qoladi. Tutib turilgan basga variatsiyalar soni bir necha о‘ntaliklargacha yetadi. Variatsion turkum markazida bir yoki bir necha variatsiya nomdosh ladda yoziladi. Bu esa butun turkumga uch qismli shakl baxsh etadi.
Kulminatsiyalar taqsimoti shakl hosil qiluvchi katta ahamiyat kasb etadi. Yirik shaklda ular, odatda, bir nechta bо‘ladi. Bu kulmi­natsiyalar shaklni birlashtiradi, zero har bir keyingi kul’minatsiya oldingisidan kuchliroq bо‘lib chiqadi va ularning hammasi asar oxirida joylashtiriladigan bitta eng yuqori kulminatsiya atrofida guruhlanadi.