Iii qism. Musiqa asarlari tahlili 1-mavzu. Musiqiy shakl va uning umumiy asoslari

Nazorat savollari:
1. Murakkab uch qismli shakl nima?
2. Murakkab uch qismli shaklning birinchi qismlari qaysi shaklda yoziladi?
3. Birinchi qism ichidagi repriza qaysi shaklda yoziladi?
4. Murakkab uch qismli shakl о‘rtalig‘ining qanday turlarini bilasiz?
5. Murakkab uch qismli shaklda trio nimadan iborat?
6. Epizod qaysi materialga quriladi?
7. Betxovenning qaysi sonatasida trio davriya shaklida yozilgan?
8. Trio bilan epizod о‘rtasidagi umumiylik nimada?
9. Repriza nima?
10. Dinamik repriza nima?
TAHLIL UCHUN MATERIAL:
M. Ashrafiy. «Sо‘zsiz qо‘shiq»
L.Betxoven. Sonata № 1, SH q. - menuet., № 7.II ,III q., № 11,III q, № 16, II q. Andante grazioso
L.Betxoven. Simfoniya № 9, II q., № 7, II q. – Allegretto
G. Mushel. «Vokaliz»
Shopen. Mazurka № 7, 20, noktyurn № 13 c-moll
5-mavzu. VARIATSION SHAKL

1. 
   Umumiy tavsifi.
   

Variatsiya (lotincha variatio) – mavzu bayoni va uning о‘zgartirilgan bir necha takroridan iborat shakl. Variatsion shakl sxemasi quyidagicha:
A+A₁+A₂+A₃+……
Variatsiyalash rivojlovning keng tarqalgan shakllaridan biri sanaladi, zero istalgan tuzilma variatsiyalangan bо‘lishi mumkin. Bunda, odatda, mavzuning asosiy strukturasi saqlanib qoladi. Sof kо‘rinishdagi variatsiyali rivojlov mavzu materialini boyitish, uning yangi tomonlarini jiddiy о‘zgartirishlarsiz ochib berish vositasi sanaladi.
Variatsiyalashni rivojlantirish tamoyili sifatida hamda variatsiyani shakl sifatida farqlash lozim.
Variatsiyalash rivojlantirish tamoyili sifatida istalgan janr va shaklda uchraydi. Masalan, davriyada ikkinchi jumla birinchi jumlaning variatsion qayta bayoni bо‘lishi mumkin. Rondo shaklida takrorlarda refren variatsiyalanishi mumkin. Sonata shaklining о‘rtalig‘i – rivojlov qismida variatsionlik kо‘pincha jiddiy rol о‘ynaydi.
Variatsiyalar asar shakli sifatida ma’lum tuzilishdan iborat: tugal mavzu bayoni uning о‘zgargan takrorlari – shu mavzuga variatsiyalar bilan beriladi.
Variatsiya termini nafaqat shakl, balki janrni ham ifodalaydi. Bu holat uni boshqa shakllardan ajratib turadi. Variatsiyalar mustaqil asar (Brams. “Paga­nini mavzusiga variatsiyalar”), shuningdek, nisbatan yirik asarning qismi (Betxoven. Sonatalar № 10, 23, 30, 32 (ohista qismlar); Shuman. Sonata f-moll, III q) bо‘lishi ham mumkin.