Iii bab. Xirurgik nawqaslar kutim xirurgiyada medicinalıq etika hám deontologiya

Qadag’alawsorawlari:

1. 
   Operatsiyadan keyingi muddetteawqatlandiriwtu’sinigi?
   
2. 
   Operatsiyadan keyingi muddetteawqatlandiriwtu’rleri qanday?
   
3. 
   Parenteral awqatlaniwhaqqindag’i tusinik?
   
4. 
   Enteral awqatlaniw haqqindag’i tusinik?
   

4.16. Terminal halattag’i nawqaslarg’a ja’rdem ko’rsetiw

Terminal halat (lat. terminalis aqirg’i, shegara halat) – bulo’mir ha’m o’lim ortasindag’i shegara halat bolip, tirishilik ko’rsetkishlerinin’ kritik de’rejedebuziliwi qan basiminin’ keskin tusipketiwi, metabolizm ha’m hawa almasiniwinin’shuqirbuziliwi menen keshetug’in halat. Terminal halatlardikeltiripshig’ariwshi faktorlarinan jaraqatlar, kuyiwler, elektr menenjaraqatlaniw, sho’giw, mexanik asfiksiya, miokard infarkti, Ju’rek ritminin’ o’tkir buziliwi, anafilaksiya (nasekomalardin’shag’iwi, da’rilerdin’jiberiliwi) bolipesaplanadi. Ju’rektoqtawinin’ patogenezi bir etiologik faktor ta’sirindeboliwi mumkin. Sirtmaq ko’mekeydin’joqaritarawinda qisiliwisebepli mexanik asfiksiyada dastlepDem aliwdi reflektor toqtawi tuwridan tuwri karotid sinuslardin’ basiliwi sebepli kelipshig’adi. Basqahalatlarda mo’yinnin’ iri Tamirlari, traxeyanin’ basiliwi, ayrim xallarda moyin omirtqalarinin’ siniwi, Ju’rektoqtawina bir qansha basqasha patogenetik ko’rinis beredi. Sho’giwwaqtinda suw tez Dem aliwjollarin toltiriwi mumkin, bul alveolalardag’i oksigenatsiya protsesin toqtatadi. Basqahalatlardag’i o’limlerdedawis tirqishini kritik spazmi sebepli gipoksiyanin’ kritik darejesi kelipshig’adi. dene arqali elektr toginin’ o’tiwinde, tirishilik funksiyalardin’ kritik buziliwi mexanizmi gu’zetiledi.

Terminal xalattin’ ush basqishli klassifikatsiyasi ken’ tarqalg’an: predagoniya, agoniya, klinik o’lim. onnan tisqari, reanimatsion prodseduralardan keyingi halat takiritiledi.

Predagonal halat: uliwma karaxtlik, hushinda emes, qan basimi aniqlanbaydi, periferik qan Tamirlarda puls aniqlanbaydi, lekin son’ ha’m uyqi arteriyalarinda aniqlanadi; Dem aliwdin’buziliwi xansiraw, sianoz ha’m teri qoplamlari ha’m silekey qabatlarinin’ rangparligi gu’zetiledi.

Agonal halat: to’mendegi simptomokompleks tiykarinda aniqlanadi: hushinin’joqlig’i ha’m ko’z reflekslerinin’joqlig’i, qan basimi aniqlanbaydi, iri arteriyalarda juda pa’s ha’m periferik Tamirlarda aniqlanbaydi; auskultatsiyada Ju’rek tonlari pa’s esitiledi; EKGda Ju’rek ritminin’buziliwi ha’m gipoksiya belgileri qaytetiledi.

Klinik o’lim: qan aylaniwinin’pu’tkilleytoqtawinan keyin, Dem aliw ha’m orayliq nerv sistemasinin’ funksional aktivliginin’jog’aliwi penen qayd qilinadi. O’kpelerdi islewi toqtawinan son’almasiwprotsesleri keskin pa’seyedi, biraq anaerob glikoliz esabina toliq toqtamaydi. Solsebepli klinik o’lim halatinan qaytariw mumkin, onin’dawamiylig’i Dem aliw ha’m qan a’laniwinin' toliq toqtawinan keyingi bas miydin’jasawi menenbaylanisliboladi.

Sol orinda miy ha’m biologik o’lim tusuniklerin esletip o’tiwi mumkin.

“Miy o’limi” halati(dekortikatsiya)- miy yarim sharlarinin’arqag’a qaytpas ziyanlaniwinda qayd qilinadi. Biraq erte dawirlerde (klinik o’limnin’ birinshi saat ha’m kunlerinde) buldiagnozdi qoyiw juda quramali.

Biologik o’lim—uliwmalastirilg’anko’rinisteti’rishiliktin’arqag’a qaytpas buziliwinda aniqlanadi. Onin’ ob’yektiv belgileri bolip gipostatik daqlar paydaboliwiko’rsetedi, temperaturanin’ tusiwi ha’m murda denesineBulshiq etlerdin’ qattilasiwi aniqlanadi. Ko’binese potensial saw adamlarda tez o’lim halatlarinda bas miydin’ ortasha jasawi 3 minutti quraydi. onnan son’ bas miydearqag’a qaytpas o’zgerisler juzege keledi. O’liwdin’ boliwdin’ erte dawirlerinde o’limnin’barliqtu’rlerinde ush klinik belgiler triadasi aniqlanadi; Dem aliwdin’jog’aliwi (apnoe), qan aylaniwinin’ toqtawi (asisitoliya), hushinin’jog’aliwi (koma).

Spontan Dem aliwdin’ toliq toqtawi (apnoe) vizual aniqlanadi – Dem aliw ekskursiyasinin’joqlig’i menen. Apnoenin’ vizual diagnostikasi reanimatologtan kushli diqqatliliqti, aniq ha’m tez ha’reketti talap qiladi. Toliq obturatsiya diagnozi jasalmaDem aliwdin’basimastinda bergende o’tpesligine qoyiladi. Dem aliwjollarinin’ o’tkiziwshen’liginin’qistawli tiklewto’mendegi ha’reketlerdin’Orinlaw menen erisiledi: nawqasqolayhalattajatqiziladi; basin arqag’a qilinadi, O’kpege hawajiberiwgeha’reket qilinadi. Ju’rek uriwinin’toqtawi simptomina – san ha’m uyqi arteriyalarinda puls jog’aliwina tiykarlanadi. Puls joqlig’i – Ju’rektin’jabiq massajina o’tiwge belgi esaplanadi. Ju’rek ha’m Dem aliwiskerliginin’ tikleniwwaqtinda miy ha’m organizmdi suwitiwsharalarina o’tiledi, yag’niy miydin’ ha’m ag’zalardin’ gipoksiyag’a shidamliligin asiriwshi da’rilerndi jiberiledi.

Xulosa qiliwquramali, Egerda reanimatsion prodseduralardan son’ qan aylaniwi tiklensa, biraq xushina kelmese, jasalmaDem beriwdawam ettiriledi. Janlandiriwdin’ ertebasqishlarinda “miy o’limi” haqqinda aytiw qiyin, solsebepli reanimatsion prodseduralardi dawam ettiriwkerek. Koma halatinin’ 6 saattan uzaq dawam etiwinde miy iskerliginin’ toliq tikleniwine umit kemeyedi; shuqir komada 24 saattan keyin keskin kemeyedi; 48 saattan keyin jog’aladi.

Agonal halattag’i nawqaslardin’ku’timi. Agoniya – o’lim aldi halati, zatalmasiwinin’shuqirbuziliwi ha’m organizmnin’tirishilik funksiyalarinin’ so’niwi menen harakterlenedi. Agoniyadan son’ bir neshesekundtan bir nesheminutqa shekemdawam etetug’in terminal (aqirg’i) pauza halatijuzege keledi.Bul qisqa waqit ishindeDem aliw dastlep tezlesedi, keyin waqtinsha toqtaydi, Ju’rekiskerligia’stelesedi, ko’z qarashiqlari ken’eyedi, tor perde refleksi jog’aladi. onnan son’juzege keletug’in bir neshe ssekundtan saatqa shekemdawam etetug’in agonal halatta nerv sistemasinin’joqari bo’limlerinin’iskerliginin’buziliwi; bas miy funksiyalarinin’ so’niwi (hushinin’jog’atliw), uzunsha miydin’ xaotik funksiyasi (Dem aliw juda’a’stelesedi, nadurisbolipqaladi). Arterial qan basimi nolge shekem tusipketedi, puls jipsiman bolip keyinshellipu’tkilleyjog’aladi. dene temperaturasi tusipketedi, uliwma talvasa ha’m sfinkterler paralichi (sidik ha’m da’ret tuta almasliq) gu’zetiledi. Eger agonal halatdawam etseO’kpe isigi ju’zegekeledi. Agonal halattag’i nawqaslardin’halati, sirtqi ko’rinisi: rangpar ha’m ko’gergen ju’zi, muzday ter basadi, ko’zdin’ shax perdesi gu’n’girtlesedi.

Dem aliw ha’m Ju’rekiskerliginin’ to’qtawi menen klinik o’lim halati ju’zegekeledi.

Agonal halatqatu’skennawqas reanimatsion prodseduralarga mu’ta’j. A’detteDem aliw ha’m Ju’rek-qan Tamir, miy iskerliginin’ janlandiriwshi darilikzatlari jiberiledi. Halok bolip atirg’an nawqaslardin’aldinda artiqshaso’ylesiwditoqtatiwkerek, sebebiolar eshitiwi mumkin ha’m bul onin’halatin ja’nedeawirlastiradi. Olardi bo’leklewkerekya’ki izolyatorg’a jatqiziwkerek.

Egerde klinik o’lim halati operatsiyadan son’ya’kijaraqatlaniwsebepli kelipshiqqan bolsa, reanimatsion prodseduralardi dawam ettiriwkerek.

Klinik o’lim halatinda orinlang’an dawasharalari ja’rdem bermegende biologik o’lim ju’zegekeledi: Dem aliw ha’m Ju’rekiskerligi toqtaydi, Bulshiq etler bosasadi, dene temperaturasinin’ tusiwi gu’zetiledi. Keyinshellidenenin’to’mengibo’limlerinde ko’gimtir ren’degi murda daqlari paydaboladi. Shipaker o’limdi qayd qiladi ha’m Kesellik tarixina kun ha’m waqtin qayd qiladi. Murdani sheshintiripayaqlarin sozipjatqiziladi, to’mengi jag’i baylanadi, qabaqlari jabiladi, ustin jawip 2 saatqa qaldiriladi. Xamshira murda ayaqlarina F.I.O ha’m Kesellik tarixinin’ sanin jazip qoyadi. onnan tisqari mag’liwmatlari kiritilgen bag’darlawshi mag’liwmatnama toltiriladi. Murdani jariwushin patologoanotamik bo’limge o’limnin’aniq belgileri (murda daqlari, qattilasiw, ko’z keselarinin’jumsawi) payda bolg’annan keyin alip shig’iladi. Barliq murdalar jarip tekseriledi ha’m sonnan son’ qarindaslarina beriledi. Murdadan qimbatbahali buyumlar sheshiledi ha’m akt duziledi. Sonnanson’ qarindaslarina tilxat tiykarinda beriledi.