Iii bab. Xirurgik nawqaslar kutim xirurgiyada medicinalıq etika hám deontologiya

Qadag’alaw savollar

1. 
   Operatsiyadan keyingi davr tuwrisinda tushuncha.
   
2. 
   Operatsiyadan keyingi da’wirdenawqasbalalardiku’tiwqag’iydalariqanday?
   
3. 
   Operatsiyadan keyingi da’wirdenawqasbalalardigu’zetiw.
   
4. 
   Operatsiyadan keyingi yarani ku’tiwqag’iydalari qanday?
   
5. 
   Kolostomiyani ku’tiwqag’iydalari qanday?
   
6. 
   Tsistostomiyani ku’tiwqag’iydalari qanday?
   

4.15. Operatsiyadan keyingi da’wirdenawqaslardiawqatlandiriw chora - tadbirlari, awqattarqatiw ha’m awqatlandiriw usullari

Xirurgik nawqaslarditoliq, sipatliawqatlanishi davolanishda tiykarg’i rol o’ynaydi. Awqatlanishni toliq bo’lmasligi jaroxat bitishini qiyinlashtiradi ha’m shifoxona ichi infeksiyasiga qarshi kurash kiyin kechishiga sebepchi boladi. Sipatli ha’m vitaminga boy awqat ratsioni operatsiyadan keyingi waqitta organizmni infeksiyaga tolerantligini ha’m immunitetini asiradi. Xirurgik nawqaslarditoliq, sipatliawqatlandiriwni turini tashkil qiliw xar bir shipakerdin’ waziypasidir. Xirurgik nawqaslarditoliqawqatlandiriw organizmnin’ energetik ha’m plastik mu’tajliginasiradi. Bunday awqatlandiriwKesellikwaqtinda organizmnin’ energiya sarpin toliqliqpenen toltiradi. Organizmnin’awqatqa kunlik talabi salistirilsa, sutka dawaminda belok 13-17%, may 30-35%, uglevodlar 50-55% di quraydi. Keselliktin’ turine qarapawqatlaniw ratsionini ha’m awqatlandiriw joli tanlanadi. Organizimge 2 tu’rlijol menenawqatjetkeripberiw joli bar - tabiyiy ha’m jasalma.Shipaker tabiyiy awqatlaniwda awqatlaniw dietasin ha’m awqat stol nomerin belgileydi.Awqatlandiriwdieta stolinin’ jaha’nde bir dey N.I.Pevzner boyinsha 15 nomerleri bar. Bul dieta nomerlerinin’ xar biri o’z quramina, oni pisiriw turine, energiya ha’m vitaminge bayligina qarap, organizmge sin’iwine ha’m qarsi ko’rsetpesine qarapberiledi. Bir dey xirurgik operatsiyalardan keyin ha’m bir qansha Keselliklerde tabiyiy jol menenawqatlandiriw ilaji bolmaydi, solwaqit jasalmaawqatlandiriladi: enteral (zond arqaliya’ki stoma arqali) jol; parenteral jol ha’m aralas jol menenawqatlandiriw.

Enteral (zond arqali) awqatlandiriw – asqazanya’kijin’ishkeishekke qoyilg’an zond naysha arqaliawqatandiriw tusuniledi. Zond penenawqatlandiriwdi xirurgik Keselliklerdeko’rsetpe: bas miy travmasi menen hushinan ketkende; awir intoksikatsiya waqtinda; awiz boslig’inda, ko’mekeyde ha’m qizilo’neshte to’sqinlik bolg’anda (o’speler ha’m shandiqli kuyiwler, tarayiwlar). Organizimde (sepsis, kuyiwkeselligi ha’m ko’p travmalarda) katabolizm mexanizmi asqanda; hamme anoreksiyalarda.

Zond penenawqatlandirilg’anda suyuq awqatlar (sut, bulyonlar, soklar), aralas jen’ilsin’iriletug’in (quritilg’an su’t, sheker, kraxmal) ya’ki maydalang’an (go’sh, baliq, tvorogtan) duziledi. Zond kuyiwimka’ni bolmag’anda (qizlo’n’esh o’spelerinde) Asqazang’a gastrostomiya qoyiladi. Jasalmajasalg’an asqazan tesiginen (gastrostoma) trubka arqaliawqatlandiriladi. Gastrostomadan operatsiyanin’ekinshi kunlerinen suyuq awqatko’rinisindeawqatlandiriladi. Xar 2- 3 saat ishinde 100-150 ml gastrostomag’a trubka qoyipJane shpritsindeya’ki varonka arqalijiberiledi. Awqatlandirg’annan son’ trubkani suwda juwiladi ha’m trubkag’a qisqish qoyiladi. 5-7 kun o’tkennen son’awqatlar kasha ko’rinisinde 400-500 ml 4-5 martege shekemawqatlandiriladi.

Operatsiyadan keyingi da’wirdetiykarinan organizmnen jog’altilg’anbeloklar, elektrolitlar ha’m metobolizmdi korreksiya qiliwjatadi. Organizm qabil qilip atirg’an aziqtan kaloriyani esaplawushin kem mug’darda dekstroza isletiledi, nawqasda giperglikemiya bolmaslig’i ushinmaylardi, triglitsiridlerdi ha’m may kislotalardi beriledi. Operatsiya waqtinda ha’m abdominal awir operatsiyalarda AITna har qiylijol menenawqatlandiriladi (gastrostomiya ha’m entrostomiya).

Nawqaslardi operatsiyadan keyingi da’wirdeawqatlandiriw.Awqatlandiriwnawqastin’ qaysi Kesellikboyinsha operatsiya bolg’anligi turine ha’m qansha dawam etkenliginebaylanisli.

AIT menen operatsiya bolg’annawqaslar birinshi kun enteral awqatlandirilmaydi, keyingi kunlerden sheklengen (bulyonlar, kisel, suxarik ha’m basqalar) stol №1a ya’ki 15a, keyin uliwma stol №15g’a o’tkeriledi.

AITnin’joqaribo’limimenen operatsiya bolg’annawqaslarga birinshi 2 kun enteral awqatlandirilmaydi. Tek parenteral awqatlandiriladi: vena ishine qan o’rnin basiwshi da’riler, glyukoza, aziqlandiriwshiklizmalar. 2-3 ku’nnen stol №0(bulyon, kisel) 4-5 ku’nnen stol №1a (qatqan nan qosiladi); 6-7 ku’nnen stol №16 (kashasiman awqatlar); Egerasqiniwi bolmasa 10-12 ku’nnen uliwma stol №15 buyuriladi.

Qarin boslig’i operatsiyalarinda, biraqAIT (o’t qabi, asqazanasti bezi, talaq) pu’tinligi buzilmag’anda stol №13 (bulyon, sorpalar, kisel, bawir, alma) usinis etiledi.

Juwan ishek operatsiyalarinda nawqasqa 4-5 kun ishi kelmesligin ta’miynlewkerek. Buganawqat suyuq formada kem mug’dardaberiledi ha’m 8-10 tamshi opiya beriledi.

Awiz boslig’i operatsiyalarinda murin arqaliAsqazang’a zond qoyiladi ha’m zond arqali (suyuq awqatlar) awqatlandiriladi.

AITna baylanisli bolmag’an operatsiyalarda operatsiyadan 1-2 kunlerden keyin stol №1a ya’ki №1b buyuriladi, keyinshelli stol №15 keo’tkeriledi.