|
Echigoya doʻkonlari
1700-yilga kelib doʻkon Edodagi eng katta doʻkonga aylangan. Undan zamonaviy Yaponiyaning eng yirik doʻkonlaridan biri “Mitsukoshi” boʻlgan.
Xachirobey reklamaga jiddiy e’tibor bergan. Yomgʻirli kunlarda mijozlarga Mitsun logotipi tushirilgan soyabonlarni olishdi. Xachirobey shoirlarni, dramaturglarni, yozuvchilarni (masalan, Ixara Saykaku) homiylik qilgan va ular oʻzlarining asarlarida uni eslatib oʻtishgan. Yapon she'riyatida Mitsui doʻkonlari haqida satrlar mavjud:
Ipaklar yoyilib yoyilib yotibdi
Etigoyaning doʻkonida ...
Yoz vaqti kelganida!
(V. Markova tomonidan)22
shunday yozgan shoir Takarai Kikaku. Edo shahrida yashovchi va beparvolik bilan yurgan kishi, oʻz shahrining koʻchalari va boy doʻkonlarini kuylab. XVII asrning oxiriga kelib, Mitsui savdo uyida bir necha yuzlab xodimlar boʻlgan. Edo shahridagi rivojlangan “Etigoya” doʻkonlari mavjud edi, Xachirobey oʻz filiallarini Kioto va Osakada ham ochgan.
Osaka Yaponiyani Osiyo bilan bogʻlaydigan muhim dengiz yoʻllarining chorrahasida joylashgan savdo porti boʻlgan. Shahar syogunning shaxsiy mulki, mansabdorlar qarorgohi boʻlgan. U “osmon ostidagi oshxona” (tenka daidokoro) deb nomlangan, chunki u Yaponiyani oziq-ovqat va boshqa mollar bilan ta'minlashda juda muhim rol oʻynagan. Yoshimune syoguni ostida Osakada guruch birjasi tashkil etilgan, u yerda guruchning yillik narxi aniqlangan. Shuning uchun Osakada doʻkonlarning ochilishini Mitsui uyi tarixidagi muhim voqea deb hisoblash mumkin.
Mitsui ishidagi ajoyib muvaffaqiyatlarning sabablarini, shubhasiz, Xachirobeyning shaxsiy qobilyatlaridan izlash kerak. U siyosiy va iqtisodiy vaziyatning mohiyatini yaxshi tushundi, oʻz sinfining ijtimoiy mavqeining moʻrtligini va demak rasmiy homiyga ehtiyoj borligini angladi, u holda barcha mulk bir zumda yoʻqolishi mumkin edi. Bu voqea Osakada Yodoya savdo kompaniyasida sodir boʻlgan, ikkinchisini isrofgarlikda va syogunning buyrugʻini bajarmaganlikda ayblab, hokimiyat uning mol-mulkini musodara qilgan. Shu sababli, Mitsui kompaniyasi Bakufu bilan aloqalarni oʻrnatdi va 1689-yildan Tsunayoshi syoguni uchun mato va bezaklarni yetkazib berishni boshladi va keyin syogun bankiri boʻldi. Bu Mitsuiga Nihombashi atrofidagi shahar aholisi orasida eng yuqori darajani egallashga imkon berdi.
Mitsuilar oilasi foyda evaziga qarz berish ishlariga qoʻshildi. Edoda valyuta ayirboshlash shoxobchasi 1683-yilda, Kiotoda 1686-yilda va Osakada 1691-yilda ochilgan. Asosiy ayirboshlash shoxobchasi Kioto boʻlgan. Mitsui kompaniyasining asosiy pul kapitali u yerda toʻplanib, muomalaga kiritildi, u yerdan Edo va Osakadagi valyuta ayirboshlash shoxobchalari va savdo doʻkonlarini moliyalashtirish amalga oshirildi.
Mitsui komponiyasi oʻzining valyuta ayirboshlash shoxobchalari orqali oltin va kumushni cheklar yordamida oʻtkazish bilan faol shugʻullangan. Biznes juda koʻp foyda keltirdi, pul doimo muomalada boʻlgan. Osakada guruch sotishdan ishlagan, ular matolarni sotib olib, sogʻliqni saqlash markaziga sotishgan va keyin pulni guruch egasiga qaytarishgan. Xulosa shuki, hisob-kitob 60 kun ichida toʻlanishi kerak edi va Osakadan togʻli hududlarga pul yuborish uchun atigi 15 yoki 20 kun kerak boʻldi, bu esa oʻz savdo operatsiyalari uchun naqd puldan foydalanishga imkon berdi. Ulardan olingan foyda mollarni arzonroq narxlarda sotishga imkon berdi va tushumlar yana muomalaga kiritildi. Bularning barchasi komaniyaning obod boʻlishiga hissa qoʻshdi va uning faoliyat doirasini kengaytirdi.
1691-yilda Mitsui shunday iltimos bilan syogunatga murojaat qildi - qarz evaziga u syogunat uchun foizlarni olmasdan Osakadan Edoga pul joʻnatish tizimini oʻrnatishni taklif qildi. Naqd pul tovarlarni sotib olish uchun ishlatilgan. Kreditni kumush tangalarda olib, oltinga tangada qaytarib berishgan, chunki bundan foyda koʻrdi. Bunday operatsiyalarni birinchi boʻlib Mitsui boshlagan, keyin boshqa savdogarlar ushbu huquqni syogunatdan olgan.
XVII asrning oxiriga kelib Xachirobey oʻz mehnati natijalarini zoya ketmaganini koʻrgan edi, uning Edo, Osaka va Kiotodagi doʻkonlari va valyuta ayirboshlash shoxobchalari rivojlandi. Aytish mumkinki, u Mitsui imperiyasini yaratishga muvaffaq boʻlgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
