Ichki kasallikiar

Palpatsiya
k o ‘krak qafasini palpatsiya qilish suyak va m us- 
k u lla r in in g o g ^ is h - o g ^ r i m a s l ig i , b o ‘yin h a m d a q o ‘ltiq lim fa 
t u g u n l a r i n i n g k a tt a la s h g a n in i , q o v u r g ‘a la r a r o k a m g a k l a r n i n g
k e nga yganini, t o ‘q im a la r n in g s h is h g a n - s h is h m a g a n in i va ovoz 
titrashining o ‘z g a rg a n -o ‘z garm aganini aniqlashga im kon beradi. 
Paypaslab k o ‘rish k o ‘krak qafasi tarangligi (rigidligi)ning pasayib 
qolganini h a m bilib olishga im k o n beradi. B a’zan kasal to m o n n in g
teri burmasi sog‘lom to m o n d a g ig a q araganda qalinroq b o ‘ladiki, 
bu yallig‘lanish m unosabati bilan y um shoq t o lq im a la rning shishib 
qolganligiga bogMiqdir.
Ovoz titrashi (frem itus vocalis)—
kasalning ko ‘kragiga q o ‘lni 
q o ‘yib «bir», « to ‘rt», «qirq», «tort», «traktor» s o ‘zlarini qattiq
106

---

ovoz bilan talaffuz qilganida, q o ‘lga bilinadigan sezgidir. S o g l o m
odam da titrash ikki o ‘pkada bir xil seziladi. 0 ‘pka zichlashib qolganida 
(sil, pne v m o n iy a d a) ovoz titrashi kuchayadi. Plevra b o ‘shlig‘ida 
suyuqlik t o kplanib qolganida, bronx tiqilib qolganida esa susayadi.
Perkussiya.
Bir xil a n a to m ik tuzilishga ega b o ‘lgan ikki organni 
perkussiya qilishga qiyosiy perkussiya deyiladi, y a ’ni o ‘pka bilan 
o ‘pkaning tovushini perkussiya y o rd am id a qiyoslash, taqqoslash.
H a r xil a n a to m ik tuzilishga ega b o ‘lgan ikki organni perkussiya 
qilishga topografik perkussiya deyiladi. M asalan, o ‘pka bilan yurak, 
c h u n k i u la r h a r xil tu zilish g a ega b o ‘lgan o r g a n , to p o g ra fik
perkussiyada organni joylashgan joyi, chegarasi h a m da kattalashgani 
yoki kichiklashganligi aniqlanadi.
0 ‘ng o ‘p k a n in g pastki chegarasi jigar o ‘tm a s burch a g in in g
yuqori qirrasida b i r m u n c h a pastga jo y la sh g a n , d e m a k , bu old 
to m o n d a VI qo v u rg ‘aga t o ‘g ‘ri keladi. B unda pastki chegara o ‘pka 
aniq tovushning o ‘tm a s tovushga o 4 ish joyiga t o ‘g ‘ri keladi. C h a p
o ‘pkaning pastki chegarasi c h a p oldi qoMtiq chizigMdan boshlab 
aniqlanadi, c h u n k i u n d a n ichkarida yurak o ‘tmasligi joylashgan. 
0 ‘pka n in g yuqori chegarasi o ldda o ‘m rovdan va o rq ad a kurakdan 
yuqoriga qarab perkussiya qilish y o l i bilan a niqlanadi. M e ’yorda 
o ‘pka uc h in in g joylashishi o ldda o ‘m ro v d a n 3—5 sm yuqoriga, 
o rq ad a VII b o lyin um urtqasiga t o ‘g ‘ri keladi.
B a ’zi kasalliklarda o ‘pka pastki qirrasining harakatchanligi 
darajasi katta (tashxis) a h a m iy atg a ega. U n in g aktiv va passiv 
harakatchanligini farqlaydilar. Aktiv harakatchanlik quyidagicha 
aniqlanadi: oddiy tin c h nafas olishda o ‘pkaning pastki chegarasini 
aniqlab, uni qalam bilan belgilab q o ‘yadilar, s o ‘ng bem orga c h u q u r 
nafas olish va uni chiqarmay turish taklif etiladi. Bu vaqtda o ‘pkaning 
pastki chegarasi yana aniqlanib, uning joylashgan yeri belgilanadi. 
S h u n d a n s o ‘ng b e m o r c h u q u r nafas olishi kerak, o ‘pkaning pastki 
chegarasi y a n a pastki qirrasining passiv harakatchanligi b e m o r
tanasining holati o ‘zgarganda aniqlanadi. M asalan, b e m o r yotgan 
h o la td a n tik holatda tu rg a n d a o ‘pkaning pastki qirrasi o ld d an 2 sm 
tushadi: b e m o r yonbosh lab yotganda o kpka pastki qirrasi erkin 
to m o n d a 3—4 sm pastga tushadi.
M e ’yorda o ‘pka pastki qirrasining harakatchanligi o ‘rta qoMtiq 
c h iz ig ‘i b o 'y la b 8 sm .n i tashkil qiladi (4 sm m ak sim a l nafas 
o lin g a n d a va 4 sm m aksimal nafas chiqarilganda). M e ’yorda o 'p k a
uchining nafas harakatchanligi o ‘rta hisobda 1,5—2 sm .ni tashkil 
qiladi.
107

---