Ichki kasallikiar

5.5.2. Surunkali bronxit
Etiologiyasi.
Surunkali bronxit, k o ‘p in c h a o ‘z vaqtida davo 
qilinm agan va davosi oxirigacha olib borilm agan o ‘tkir bronxitning 
oqibati hisoblanadi. Surunkali bronxit kelib chiqishida chekish, 
sovqotish, zararli b o ‘g ‘lar, gazlar, kim yoviy m o d d a la r, s a n o at 
ko rxonala rida n c h iqadigan h a r xil zararli om illar, shunin g d e k , 
o ‘pka va yurak h a m d a yuqori nafas y o l la r in i n g kasalliklari asosiy 
rol o ‘ynaydi. B unda n tashqari, bu kasallik un kom binati, kimyo 
zavodi, m o ‘ynachilik sohasida, elektr payvandchilik va shaxtada 
ishlovchi shaxslarda kuzatiladi. Surunkali bronxitni kelib chiqishida 
pnevm okokklar, kataral m ikrokokklar, streptokokklar m u h im rol 
o ‘ynaydi.
K linikasi.
Y o ‘tal bilan shilliq-yiringli b a lg ‘a m n i n g ajralishi 
surunkali bronxitning asosiy alom atidir. Dastlab y o ‘tal ertalablari 
tuta di, vaqt o ‘tishi bilan kuchayadi, b a ’zan xuruj qilib, b e m o rn i 
faqat kunduzlari em as, balki kechasi h a m bezovta qila boshlaydi. 
Kasallik q o ‘zigan yoki asorat bergan hollarda tana harorati ko‘tariladi.
Surunkali bronxitning b a ’zi hollarida chirigan qoMansa hidli 
b a lg ‘a m k o ‘p m i q d o r d a ajralishi k u z a tila d i. B u n d a y b a lg ’am
laboratoriyada tekshirilganda m ikroskop ostida turli bakteriyalar 
(k o ‘p m iqdordagi kokklar, d u k s im o n tayoqchalar), shuningdek, 
k o ‘p m i q d o r d a y o g ‘ kislotala ri kristallari to p ila d i. S u ru n k a li 
b r o n x itn in g b u n d a y turi c h irik va p u d r id b ronxit n o m i bilan 
yuritilib, k o ‘p i n c h a b r o n x la r k e n g a y g a n d a , o ‘pka g a n g re n a s i, 
saratoni va a ktinom ikoz ida uchraydi. Surunkali bronxitli b e m o rlar 
t e k s h irilg a n d a nafas c hiq a rilis h i u z a y g a n h o ld a d a g ‘al nafas, 
shuningdek, quruq xirillash, katta va o ‘rta bronxlar o ‘zgarganda 
g ‘uvullagan tovush, m ayda bronxlar shikastlanganda hushtaksim on 
tovush eshitiladi. Agar bronxlarda k o ‘p m iq d o rd a sekret ajralsa, 
o ‘pka ustida jarangsiz mayda va o ‘rta pufakli h o ‘l xirillash eshitiladi.
Surunkali bronxit asorat berib, bir q a n c h a patologik holatlar, 
aksari, o ‘choqli pnevm oniya (bronxopnevm oniya), bronxoektazlar, 
o ‘pka emfizemasi va boshqalar paydo b o ‘lishiga olib kelishi mumkin. 
0 ‘pka em fizem asining q o ‘shilishi b e m o rn in g hansirab turadigan
112

---

b o lis h ig a olib keladi, ayni vaqtda, o d a m faqat jism o n iy z o ‘ri- 
qishlardan hansiraydigan b o ‘lsa, keyinchalik tinch turgan m ah a l- 
larda h am hansiraydigan b o ‘lib qoladi. B em orning teri qoplam lari 
va k o ‘zga k o ‘rinib turadigan shilliq pardalari k o ‘kim tir tusga kirib, 
yuzi kerkib turadi.
0 ‘tkir va surunkali bronxit rentgenda tekshirilganda bronx tasviri 
sal kattalashgan b o ‘ladi.
Davolash.
Bronxitlami davolash u c h u n , birinchi galda, b e m o m i 
kasalxonaga yotqizish zarur. Davosi yalligManish hodisalari, shilliq 
hosil boMishini kamaytirish va shu shilimshiqni y o ‘tal bilan chiqarib 
tashlash, b r o n x o s p a z m n i b a r t a r a f qilish, nafasni yaxshilash va 
yurakni quvvatlab turadigan d o r i- d a rm o n la r berishga qaratilgan. 
Issiq, a c h c h i q , q o v u r ilg a n o v q a tla r, shilliq p a r d a l a r n i t a ’sir- 
lantiradigan m ahsulotlar va spirtli ichim liklar q a t ’iyan m a n etiladi. 
A ntibiotiklar, sefalosporinlar va sulfanilam id p re p a ra tlar buyu- 
riladi, 
balg‘a m k o ‘c h iru v c h i vositalar ( b ro n x o litin , p ertussin, 
teofedrin, m ukaltin, term opsis o ‘ti d a m la m a si), yoMalga qarshi 
d o rila r (b ro m g e k sin , tu su p re k s , libeksin, fa lim in t, sto p tu ssin , 
a m b r o b e n e ) beriladi.
S im ptom a tik davo choralari (tana haroratini tushiruvchi, og ‘riq 
qoldiruvchi, antigistam in va h.k.) am alga oshiriladi. V itam inlar, 
glukoza eritm alari, ishtahani koMaruvchi d o ri-d a rm o n la r, chalgM- 
tuvchi vositalar, xantal q o g ‘ozi h a m d a kukuni, oyoqlarga vanna, 
h a r xil dorili o ‘simlik m oylaridan surkash, shifobaxsh o ‘simlik- 
lardan: to g 1 rayhoni, k o ‘kat (oqqaldirm oq), oq a n d iz berish foyda- 
lidir — b ular balg‘a m n in g tez ajralishiga olib keladi.
Profilaktikasi.
Bronxitlarning profilaktikasida shaharlarda h avo­
ning c h a n g - t o ‘zon h a m d a zararli gazlar bilan ifloslanishiga qarshi 
keng m iqyosda gigiyena chora-tadbirlarini amalga oshirib turishdan 
iboratdir. Badantarbiya, organizm ni chiniqtirish, ichkilikbozlik va 
tam aki chekishga qarshi kurash katta aham iyatga ega.
Surunkali bronxitga uchragan bem o rlar uzoq vaqt ochiq havoda 
boMishlari zarur, sanatoriyalarda davolash fizioterapevtik m uolaja- 
laridan foydalanishlari lozim.