Ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a s. Isxakov, V. Topildiyev

4-§. Yustinian qonunlari bo‘yicha vorislik
Imperator Yustinian davriga kelib, uning 543-yilda qabul
qilingan 118-sonli novellasi hamda 548-yildagi 127-sonli novellasi
bilan qonun bo‘yicha vorislik tizimini soddalashtirib, qon-
qarindoshlik munosabatlariga, ya’ni kognatlar vorisligi tizimiga
to‘liq o‘tdi.
Imperator Yustinian tizimi bo‘yicha meros oluvchilar navbati
ham to‘rt ga bo‘lingan.
Birinchi navbatdagi vorislar to‘g‘ri chiziq bo‘yicha, ya’ni vafot
etgan shaxsning bolalari va o‘lgan bolalarining bolalari, ya’ni
marhumning nevaralari. Nevaralari otasiga taalluqli bo‘lgan ulushni
olib, o‘zaro bo‘lib olishiga ruxsat etilgan.
Ikkinchi navbatdagi vorislar guruhiga birinchi navbatdagi
vorislar bo‘lmagan taqdirda, yuqori chiziq asosidagi ota va onasi,
buva va buvisi, vafot etgan shaxsning aka-uka, opa-singillari va
ularning bolalari, agar ularning ota-onalari meros ochilishidan
oldin o‘lib ketgan bo‘lsalar, ular Yustinian qonunlari bo‘yicha voris
bo‘ladilar, ular o‘zlarining marhum ota-onalariga qonun bo‘yicha
tegishi lozim bo‘lgan meros ulushidan bab-baravar meros olganlar.
Uchinchi navbatdagi vorislar deganda, birinchi va ikkinchi
navbatdagi vorislar bo‘lmagan taqdirda ular chaqiriladilar. Bular
asosan bir ota ikki yoki bir nechta onalardan, yoki bir ona va bir
nechta otalardan tug‘ilgan farzandlar, hamda o‘gay yoki  yuqorida
ko‘rsatilgan shaxslarning bolalariga, ular o‘z ota-onalariga tegishli
merosdan bab-baravar ulush olish huquqlariga ega bo‘lganlar.
To‘rtinchi navbatdagi vorislar yon tomoni bilan bog‘liq eng
yaqinlaridan boshlanadi. Bu shaxslar voris bo‘lishi uchun yuqorida
ko‘rsatilgan navbatdagi vorislar bo‘lmasligi lozim. Ammo vafot
etgan shaxsning bevasi (xotini) haqida Yustinian novellalarida
vorislik ko‘rsatilmagan. Lekin bu munosabatlar pretorlar huquqlari
bilan amalga oshishi mumkin degan taxminlar mavjud. Ammo
hech qanday o‘z mulkiga ega bo‘lmagan kambag‘al bevalar
vorislikning subyekti sifatida boshqa merosxo‘rlar kabi qolgan
merosning 1/4 qismini olish huquqiga ega bo‘lganlar, lekin  olgan
meros hajmi 100 funt oltindan oshib ketmasligi lozim bo‘lgan.

---

173
Agar hech qanday vorislari bo‘lmagan taqdirda mulk egasiz deb
topilib, davlat xazinasiga, monastir yoki cherkov muassasalariga
o‘tkazilgan.