Ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a s. Isxakov, V. Topildiyev

6-§. Merosni ochish va qabul qilish. Merosxo‘rlarning
huquqlarini himoya qilish
Qonun vorislik huquqiy munosabatlarining kelib chiqishini
uning ochilishi bilan bog‘laydi. Vorislik huquqi asosida meros
mulkini qabul qilib olish merosning ochilishi munosabati bilangina
amalga oshiriladi. Shuning uchun ham merosning ochilish joyi va
vaqti muhim ahamiyat kasb etadi.
Vorislik huquqining vujudga kelishi muayyan bir hodisaning
sodir bo‘lishi bilan bog‘liq. Bunday hodisa birinchidan, fuqaroning
vafot etishi, ikkinchidan, fuqaroning  vafot etgan deb e’lon qilinishi
hisoblanadi. Merosning ochilishi ma’lum bir vaqtda vujudga keladi.
Merosning ochilishi deganda, meros va vorislik huquqining paydo
bo‘lishini belgilab beruvchi yuridik faktning yuzaga kelishi va ma’lum
sabablarga ko‘ra meros qoldiruvchiga tegishli bo‘lgan mol -
mulkning merosga aylanib ma’lum bir shaxslarga o‘tish jarayoni
tushuniladi. Rim huquqi qoidalari meros ochilishini mulkdorning
o‘limi bilan bog‘lagan. Shu bois mulkdorning tirikligida uning mulki
meros bo‘la olmas edi va uning mulkiga hech qanday da’vogarliklar
ham bo‘lmagan.
Merosni qabul qilish nuqtai nazaridan barcha merosxo‘rlar
ikki guruhga bo‘lingan.
Birinchi guruhga kiruvchilar pretor va sivil huquqida herdes
sui (merosxo‘rlar) deb atalgan. Shunga o‘xshash holat Yustinian
digestlarida ham uchraydi. Unga ko‘ra, birinchi navbatdagi
merosxo‘rlar mulkdor bilan uning o‘limiga qadar yashovchilar
hisoblangan. Chunki  u mulk xuddi shu oilada qolishini taqozo
etgan. Qonunga asosan, vasiyatda belgilangan shaxslar shu merosni
qabul qilishlari shart edi. Shuning uchun ularni  majburiy meros-
xo‘rlar (herdes cessau) deb atashgan.

---

175
Ikkinchi guruh esa, birinchi guruhdagilardan farqli o‘laroq
«tashqi» yoki «begona» merosxo‘rlar (herder extranie) deb
nomlangan. Chunki ular mulkdor bilan bir oilani tashkil qilmas
edilar. Shu bois meros bu guruhga kiruvchilarga tekkanda, mulk
oiladan tashqariga chiqib ketganligi uchun, qonun bu merosni
qabul qilish majburiyatini qo‘ymas edi. Ya’ni, «begona» meros-
xo‘rlar berilayotgan merosni rad etishlari mumkin edi. Shuning
uchun ularni «ixtiyoriy» merosxo‘rlar (herder voluntaru) deb
ham atashardi. Ixtiyoriy merosxo‘rlar merosni har xil yo‘llar