Ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a s. Isxakov, V. Topildiyev

3-§. Pretorlar huquqi bo‘yicha vorislik
Pretorlar huquqining mohiyati shundan iboratki, ular vorislik
munosabatlaridagi agnatlar qavm-qarindoshchiligi o‘rniga qon-
qarindoshlik bilan bog‘liq bo‘lgan kognatlar vorislik munosabatlarini
keltirib chiqardi. Pretorlar o‘z ediktlarida vorislik munosabatlarini
navbatga bo‘lib o‘rganganlar. Lekin ba’zi adabiyotlarda pretorlik
huquqi bo‘yicha vorislikni yettita navbatga bo‘lganlar
1
.     Umuman
vorislik yetti qismga bo‘lingan bo‘lsa ham, mazmuni jihatidan to‘rtta
navbatdagi vorislik bilan tenglashadi.
Birinchi navbatdagi vorislarga vafot etgan  shaxsning to‘g‘ri
chiziq bo‘yicha bog‘liq bo‘lgan bolalari hamda o‘z bolalariga
tenglashtirilgan barcha shaxslar, hamda emansiðatsiya asosida ozod
bo‘lgan va farzandlikka berilgan bolalari, lekin ular vafot etgan
shaxsning o‘limiga qadar o‘z xo‘jayinidan ozod bo‘lgan shaxslar
hisoblangan. Demak, rim huquqida birinchi bo‘lib agnatlar qavm-
qarindoshlari bilan kognatlar qavm-qarindoshlarining aralashib
ketishi yuzaga kelgan.
Ikkinchi navbatdagi vorislar fuqarolik vorislari (jus civile) ni
to‘liq asosda qabul qilib olgan, ya’ni asosan agnatlar vorislik
munosabatlaridan tashkil topgan.
Uchinchi navbatdagi vorislarga kognatlar yetti pushti, ya’ni
yetti avlodi bilan bog‘liq  qon-qarindoshlari kiritilgan.
To‘rtinchi navbatdagi vorislarga asosan patronning oilasi,
bolalari hamda keyingi navbatlarda patronning qavm-qarindoshlari
ham vorislar (meros oluvchilar) bo‘lib hisoblangan.
1
Äîæäåâ Ä. Â. Ðèìñêîå ÷àñòíîå ïðàâî: Ó÷åáíèê äëÿ âóçîâ /Ïîä ðåä.
Â. Ñ. Íåðñåñÿíöà. — Ì., 1997. — Ñ. 575.

---

172