Ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a s. Isxakov, V. Topildiyev

naturalis possessio deb ataladi. Uning  fuqarolik egalik qilish
elementidan farqi quyidagilardan iborat:
— ashyoni ushlab turish — o‘ziga o‘tkazib, egalik qilib olish
xohishining yo‘qligi, ya’ni xuddi o‘zining mulkiga bo‘lgan muno-
sabatning vujudga kelmasligi bilan;
— Rim fuqarolarining shaxslar o‘rtasida shartnomalar ya’ni,
topshiriq shartnomasi, depozit mulkni saqlab turish (hozirgi
fuqarolik huquqida tuzilgan shartnomalarni o‘z vaqtida bajarish
uchun sud yoki notarial idoralarga ma’lum bir summani, pulni
ushlab turish uchun depozit hisobiga qo‘yiladi) shartnomasini,
ssuda kabi shartnomalarni tuzganlar va vaqtincha ular bu ashyolarni
o‘z uyida, omborlarida, seyflarida saqlab turganlar va ular oddiy
saqlovchilar yoki ashyoni ushlab turuvchilar deb atalgan.
Rim davlatining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi, ayniqsa huquqiy
munosabatlarning yanada takomillashishi avval haqsiz tuziladigan

---

99
shartnomalar o‘rniga, yangi haq evaziga tuziladigan, yerni ijaraga
olish, uy-joylarni ijaraga olish, ko‘chirilishi mumkin bo‘lgan
obyektlarni saqlab turish umrbod foydalanish asosida tuziladigan
yangi-yangi shartnomalar kelib chiqdi. Ko‘pchilik ashyolarni ushlab
turish vakillar orqali amalga oshirilgan bo‘lsa ham, lekin ularga
saqlab yoki ushlab turgan ashyolarning hosil va daromadlaridan
mulk egasining roziligi asosida foydalanishga ruxsat etilgan. Rim
huquqi haq evaziga ashyolarni, mulkni ushlab turish instituti
vujudga kelishiga qadar, vakillik institutini bilmagan. Hatto tuzilgan
shartnomalarni shartnomada ko‘rsatilgan subyektning o‘zi tomoni-
dan bajarilishi qat’iy talab etilgan.
Rim quldorlik jamiyatida egallash qonuniy va noqonuniy
egallashga bo‘lingan. Qonuniy asosda egallash deb, mulkdor
tomonidan ashyolarni, mulkni egallash huquqiga to‘liq ega jus