Ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a s. Isxakov, V. Topildiyev

7-§. Yuridik shaxslar
Yuridik shaxs tushunchasining shakllanishida rim xususiy
huquqi muhim o‘rin tutadi. Biroq, bu  Rimning iqtisodiy hayotida
rim huquqi yuridik shaxslar tushunchasini to‘la yarata olmadi degani
emas. Hatto Rim davlatida xalq xo‘jaligining ayni gullab-yashnab,
xalqaro savdo-sotiq ancha jonlangan davrda ham yuridik shaxslar
u qadar ahamiyatga ega emasdilar. Rim davlatining xalq xo‘jaligida
faoliyat ko‘rsatgan xususiy xo‘jaliklar uzoq davr faoliyat ko‘rsa-
tuvchi mustahkam, barqaror xo‘jalikka aylanishga asosan o‘zlarida
zarurat sezmaganlar.
Rim huquqida «yuridik shaxslar» degan iboraning o‘zi
bo‘lmagan. Shunga qaramay, rim huquqida yuridik shaxslar
to‘g‘risidagi asosiy fikrni mulk shaklini oborotga (aylantirishga)
kiritganda alohida jismoniy shaxsga tegishli bo‘lgan mulk shakli
o‘z-o‘zidan ajralib qolishining ifodalanganligida yaqqol ko‘rish
mumkin.

---

66
Azaldan mulkiy munosabatlarda jismoniy shaxslar bilan bir
qatorda ma’lum darajadagi mulk mablag‘iga ega bo‘lgan ayrim
birlashmalar ham ishtirok etganlar.
Qadim zamonlardanoq Rimda xususiy korporatsiyalar mavjud
bo‘lib, ular diniy maqsaddagi ujushmalar (sodalitates, sollegia
sodalicia), mohir duradgorlar ujushmasi (fabrorum, pistorum)dan
iborat edi. Huquqshunos Gayning guvohlik berishicha, XII jadval
qonunlari diniy maqsaddagi ujushmaga o‘zlari uchun qonunga
xilof bo‘lmagan holda nizom yaratishlariga huquq berganlar. Rim
respublika davrida ko‘plab korporatsiyalar, jumladan: collegia
apparitorum, ya’ni magistrlar xizmatchilari korporatsiyasi, turli
o‘zaro yordam ko‘rsatuvchi birlashmalar, shuningdek coollegia