I qism. Fotometriya asoslari

Nazorat savollari: 
 
1.
Fotometriya rivoji bo‘yicha qisqacha tarixiy ma’lumot. 
2.
Rangshunoslik bo‘yicha qisqacha tarixiy ma’lumot. 
3.
Asosiy fotometrik kattaliklar va birliklar.
4.
Fotometriya va rangshunoslikda asosiy tushunchalar va 
terminlar. 
5.
Fotometriya usullarining qo‘llanlishi. 
6.
Yorug‘lik energiyasi va ekspozitsiya. 
7.
Teskari kvadratlar va kosinus qonunlari.
8.
Yorishtirilgan optika. 
9.
Taqqoslash tamoyili asosida ishlaydigan, bevosita o‘lchaydigan 
fotometrlarning prinsipial sxemasi. 
10.
Fotometrik o‘lchashlarning turlari.
11.
Fotometrik shar, yorug‘lik oqimini o‘lchash uchun fotometrik 
shardan foydalanish tamoyili 
12.
Har xil materiallarning yorug‘likni qaytarishi, yutishi, 
o‘tkazishini o‘rganish. 
13.
Qaytarish, o‘tkazish va yutilish koeffitsientlari orasida 
bog‘lanishlar. 
14.
Silliq sirt.
15.
Moddada yorug‘likning yutilishi.
16.
Yorug‘lik sochuvchan sirt.
17.
Xira muhitda yorug‘likning sochilishi. 
 
 
 

---

87 
2
 
BOB.
 
TASVIRGA
 
OLISH
 
OB’EKTLARINI
 
YORITISH
JARAYONLARIDA
 
FOTOMETRIYANING
 
QO‘LLANLISHI 
2.1. Eksponometriyada asosiy tushunchalar va atamalar 
2.1.1.Ekspozitsiya
Foto, kinoni tasvirga olish texnikasida «ekspozitsiya» termini ko‘p
ma’noga 
ega. 
Bu 
ko‘pincha 
eksponometriyadagi 
har 
xil 
tushunchalarning aralashib ketishiga, eksponometrik uslublarni noto‘g‘ri 
tushunishga va eksponometrik texnikaning noto‘g‘ri qo‘llanilishiga olib 
keladi. Shu sababli ekspozitsiya tushunchasini farqlash zarur.
Sensitometrda fotoqatlamlarni va ularga ishlov berish rejimlarini 
sinash maqsadida amalga oshiraladigan sensitometrik ekspozitsiya bilan 
filmni tasvirga olish jarayonida hamda kinotasmani sinash maqsadida 
operatorlik tasvirga olish vositalari bilan amalga oshiriladigan tasvirga 
olish ekspozitsiyasi farqlanadi. Tasvirga olish ekspozitsiyasida alohida 
kadr nuqtasi uchun MAHALLIY (nuqta-viy) va to‘liq kadr uchun 
UMUMIY (umumiy kadrli) ekspozitsiyalar farqlanadi. 
Ba’zi eksponometrik uslublar faqat umumiy kadrli ekspozitsiyani 
aniqlash uchun bo‘lsa, boshqasi mahalliy ekspozitsiya uchun 
mo‘ljallangan bo‘ladi. Bu yorug‘likni o‘lchashga ham tegishli bo‘lib, 
bulardan har qaysi o‘lchashni bu maqsadlarning har biri uchun qo‘llash 
mumkin emas.
Tasvirga olish ekspozitsiyalarni sozlash vositalari ham har xil. 
Umu-miy ekspozitsiya ob’ektiv diafragmasi, viderjka, ob’ektning 
umumiy yori-tilganligi va to‘liq kadrga kulrang tasvirga olish svetofiltri 
bilan sozlanadi. Mahalliy ekspozitsiya faqat ob’ektning joydagi 
yoritilganligi, qisman kadrning alohida uchastkalarini kashirlaydigan 
rangli tasvirga olish svetofiltrlari va kulrang svetofiltrlar bilan sozlanadi.