I qism. Fotometriya asoslari

Rang tavsiflari 
– 1) rangli tus (qizil, ko‘k, sariq va boshqalar); 
2) yorqinlik, qora-oq shkalaning ma’lum pog‘onasiga teng bo‘ladi; 3) 
ravshanlik, etalonning nurlanishiga teng bo‘ladi.; 4) to‘yinganlik – 
berilgan rangni oq rang bilan suyultirilganlik darajasi yoki rang 
etalonida toza (spektral) rangning foizli miqdori.
 
Rang 
uzatish. 
Rangli ob’ektni yoritayotgan yorug‘lik 
nurlanishining tavsifi. Xamma buyumlar o‘z rangiga ega bo‘lishadi. 
Ko‘k buyum bizga ko‘k bo‘lib tuyuladi, chunki uning sirti yoritish 
manbasining spektri tarkibida bo‘lgan ko‘k nurlarni qaytaradi. 
Elementar ranglar. 
- ASOSIY RANGLAR. Inson qo‘zi qabul qiladigan binafsha-ko‘k, 
yashil va zarg‘aldoq-qizil rang. 
- ADDITIV ELEMENTAR RANGLAR. Qizil, yashil, ko‘k. 
- SUBTRAKTIV ELEMENTAR RANGLAR. Havorang (cyan). 
to‘q qizil (magenta), sariq. 
 
 

---

286 
Ilovalar 
 
11-rasm. Fazoviy rang modeli.
A. X. Mansellning rangli fazo koordinatsiya tizimi. Silindrsimon rang fazosida 
tavsiflarning o‘zaro joylashishi: rang tusi (λ
D
). to‘yinganlik (ρ) va yorqinlik ( Y 
yoki B). Rang tusi va to‘yinganlik (rangning sifat parametrlari) obyektning 
rangdorligin tavsiflaydi. Yorqinlik rangning miqdoriy parametri hisoblanadi.
Oq 
Rang tusi 
To‘yinganlik 
(tozaligi) 
Yorqinlik (ravshanlik) 
Yorqinlik (ravshanlik) 
Qora 
Y,y yoki B 
ρ
e 
λ
D 

---

287 
21-rasm. Rang hosil bo‘lishining optik sxemalari: 
O
– spektrdagi hamma ranglarni qaytargan sirt oq rangli bo‘lib 
idrok qilinadi (ranglarning optiq aralashishi natijasida oq rang hosil 
bo‘ladi);