I ноосфера – табиат тара³³иётининг янги бос³ичи

Антропогенезиснинг
якуний фазаси.
Руҳсат ва тақиқларнинг пайдо бўлиши, унинг бажарилишини жамоа, жамият ва аввало уруғ-қабила бошликлари ўз назоратларига олишлари туфайли, турлар ичидаги курашларда энди жисмоний қувват эмас, балки ақлий салоҳият ва жамиятнинг ташкилий тузилиши ҳал қилувчи роль ўйнай бошлади. Ер остидан қазиб олинган қадимги одамлар суяклари ичида улкан (гигант)лар ҳам учрайди. Аммо ақлий жиҳатдан чекланганлик уларни янги шароитларга мослашишга имкон бермаган. Оқибатда улар тарих майдонидан абадий йўқ бўлиб кетишган. Баъзан неандерталлар билан кромоньонлар жасадлари бир жойдан топилади, уларнинг физиологик тузилишида ҳам жиддий фарқлар учрамайди. Бироқ, Неандертал тоифасидаги одам зоти қолмаган. Демак, бу тур ижтимоий тузилмаси жуда заиф бўлгани, улар ўртасида келишув ва зиддиятларни ўртада баҳамжиҳат ҳал этиш усуллари такоммиллашмагани учун одамзотнинг бу тоифаси яшаб кета олмаган. Ҳозирги замон одамининг ягона аждоди Кромоньонлардагина ижтимоий тузилмалар такоммиллашганроқ бўлган. Айниқса гўзал қизлар ва барно йигитлар учун курашнинг инсонийроқ шакллари улар жамоаларида мавжуд бўлган.
Шундай тахминлар ҳам борки, ортиқча Ақлга ва истеъдод (талант)га эга бўлмаганлар яшаб қолишган ва одамзод уруғини ўшалар белгилаган. Музлик даври олдидан ташкилий соҳадаги жуда жиддий танлов биосфера янги шароитларига музлик даврига мувофик келадиган турларгина сақланиб қола олган. Бу, синергетизмнинг яққол намоён бўлишидир. Хаос (тартибсизликлар)нинг тартибга тушиш жараёни бир текис шаклда бормаган. Яшаш учун курашда кучли уруғлар кучсизларни қулай вазиятдан сиқиб чиқаргач, кейингилар оғир, мураккаб шароитларда яшаб чиниққанлар, меҳнат, ов қуролларини такомиллаштириш маҳоратига кўпроқ эга бўлиб қолганлар. Бундай уруғлар муайян вақт ўтгач, ўз рақибларидан устунлик қилиб, тез ривожланиш имкониятига эга бўлиб қолгач, рақибларини яхши масканлардан суриб чиқарганлар. Бошқача айтганда, жамият стихияли тараққиётидаги нотенглик қонунияти қадимги даврларда ҳам ўз ҳукмини ўтказган. Эндиликда антропогенез ўз ниҳоясига етди: одамзод ҳозирги физиологик ҳолатида ва мия морфологиясида яна тахминан 25 минг йиллар чамаси яшаши аниқ. Ундан кейинги ҳолатни ҳозирча тахмин этиш қийин. Аммо ахборот қабул қилишнинг кўпайиши ва мураккаблашиши натижасида одам калласи тепа қисми катталашиб, юз ва жағ қисми узайиб бориши кутилади.
О