|
ўтказиш шакллари.
уайян ғояни индивидлар онгига сингдириш, уларда бу ғоянинг ҳақлигига ишонч руҳини қарор топтириш ва уни эътиқод (ихлос)га айлантиришда мафкуравий шаклларнинг ҳам ўзига хос ўрни бўлади.
Ғоявий таъсир ўтказишнинг оғзаки, ёзма, тасвирий ва техникавий мафкуравий шакллари бўлади. Таъсир ўтказишнинг оғзаки шакли бевосита ва билвосита мулоқот кўринишига эга.
Тарихан ғоявий таъсир ўтказиш шаклининг бевосита мулоқот кўринишидан кенг фойдаланиб келинган. Чунки, турли даражадаги билимга эга бўлган, дунёга ва одамларга муносабатда индивидуал қарашлар майли кучли одамлар билан юзма-юз туриб, бевосита ўз фикр ва мулоҳазаларини баён этиш энг таъсирчан ва ҳаяжонли бўлади. Бунинг учун нотиқнинг ўзи муайян дунёқарашга қаттиқ ишонган, қалбан ва руҳан ўша дунёқараш ифодаси бўлган ғояларни одамлар онгига етказишга ўзини-ўзи тайёрлаган, бу юмушни шахсий ҳаёти маъноси деб англаган воизлар керак бўлган. Давлат ва жамият йўли билан махсус тайёргарликка эга бўлган шахслар шакллантирилган. Улар ўзи тарғиб қилмоқчи бўлган дунёқарашнинг чуқур билимдони, аудитория хусусиятига қараб туриб дарҳол тингловчиларга мувофиқ келадиган сўзлар, иборалар, қочирим гапларни топишга моҳир, нотиқлик санъатини пухта эгаллаган тажрибали шахслардан иборат воизлар бўлган. Воизлар оғзаки мулоқотнинг монолог, диалог, бахс-мунозара, имо-ишора, қўл ва мимика ҳаракатлари усулларидан ўз ўрнида фойдалана олганлар. Булар на фақат ғоявий таъсир кўрсатиш самарадорлигини ошириб қолмай, айни чоғда тингловчиларга кучли рухоний таъсир кўрсатиб, уларнинг ҳис-туйғуларининг маълум бир ўзанга буриб юборишга ҳам хизмат қилган.
Ғоявий таъсир кўрсатувчи минбарда ўзини эркин тутиши, ўринли хатти-ҳаракатлари билан тингловчиларни ўзига қаратиб олиш хислатига ҳам эга бўлиши муҳимдир. «Бу ҳам нотиққа нисбатан ишонч ва эътиқодни оширади. Ёшлар аудиториясида, воизнинг мурожаатига эътибор жиддийроқ бўлади. Зиёли кишилар, олимларнинг аудиторияда мантиқий, илмий тахлилларга асосланган фикр ва мулоҳазалари катта таъсир кучига эга бўлади».1
Ғоявий таъсир кўрсатишнинг оғзаки шакли кенг қўлланилади. Оилада, истиқомат жойларида, ўқув ва меҳнат жамоаларида, давлат ва нодавлат ташкилотларида, таълим тизимида, турли йиғинлар ва анжуманларда бу шакл кенг равишда қўлланилади. Албатта одамлар, аввало ёшларнинг муайян дунёқарашига ихлос қўйишларида ғоявий тарбия шаклининг бевосита мулоқот кўринишидан самарали фойдаланишнинг аҳамияти катта. Айтайлик, Ноосфера даври хусусиятлари, Она-табиат тақдири кўп жихатдан одамлар ақл-идроки қай томонга бурилиб кетишига боғлиқ экани тўғрисидаги қарашлар оила, махалла, ўқув ва меҳнат жамоаларида, ғоявий таъсир кўрсатадиган бошқа барча муассасаларда ўз ифодасини топиб қолса, ғоявий таъсир кўрсатишнинг оғзаки шакли бунда ниҳоятда қўл келади, албатта. Бу ўринда шуни таъкидлаш ўринлики, бугунги бола, ўқувчи ёки талаба келажакда сиёсат майдонида ҳам фаолият кўрсатади, эҳтимолки, у геосиёсатни белгиловчи шахс даражасига кўтарилар. Ёшлигидан Ноосфера даври ва унинг инсоният олдига қўяётган талабларини англаб етган шахснинг сиёсий ҳаётга ижобий таъсир кўрсатиши шубҳасиздир.
Ғоявий таъсир кўрсатишининг билвосита шакллари оммавий ахборот воситалари, нашрий рисолалар ва китоблардир. Улар орқали олимлар, тадқиқотчилар, ёзувчилар, сиёсий арбоблар, машхур уламоларнинг асарларида илгари сурилган ғоялар, мулоҳазалар одамлар онгига етиб бориб, уларда муайян дунёқарашни қарор топтиради.
Ғоявий таъсир кўрсатишнинг тасвирий шаклига турли аҳоли масканлари, кўчаларнинг бўйларига катта-катта ҳарфларда қўйиладиган турли чақириқлар, расмлар, плакатлар, схемалар ва бошқалар киради. Бундай шакллардан таълим тизимининг барча бўғинларида ҳам фойдаланилади. Ҳозирги даврда ижтимоий-сиёсий рекламалар одамлар онги ва қалбига таъсир кўрсатишнинг мухим омилига айланиб бормоқда. Ҳатто дафтар, китобларнинг муқовалари, кийимлардан ҳам ғоявий таъсир кўрсатишнинг тасвирий шаклларидан кенг фойдаланиб келинмоқда. Доллар ёки Евро каби пул банкноталари ҳам маълум даражада ижтимоий реклама ролини бажармоқда.
Ғоявий таъсир кўрсатишнинг техникавий шаклларига ҳозирги пайтда эътибор тобора кучайиб бормоқда. Интернет, турли видео ва аудио кассеталар, дискетлар орқали муайян ғояларни одамлар онгига сингдиришга катта эътибор берилмоқда.
Ғ
Ғоявий таъсир кўрсатиш
Do'stlaringiz bilan baham: |
