I қисм. Машинасозлик технологияси асослари I боб. Машиналарни ишлаб чиқариш

4.5-мисол. Юқорида келтирилган 4.2-мисол шартлари учун чизиқли ўлчамларнинг допуски ва чекли четга чиқишларини эҳтимоллик усули билан аниқланг.
Ечими. Ташкил этувчи звенолар ўлчамларининг ўртача допускини аниқлаймиз:

Допускнинг ушбу қиймати мисолда берилган деталларнинг ўртача ўлчамлари учун аниқликнинг тахминан IT12 квалитетга тўғри келади. Шу сабабли ҳисобланаётган ўлчам занжирининг ташкил этувчи звеноларининг барча ўлчамларига IT12 квалитет допуски, яъни h12 ва H12 тайинланади.
А₁қ140_-0,40 мм; А₃ қ 101 ^Қ0,35 мм; А₅қ5_-0,12 мм; А₂қ 5_-0,12 мм; А₄ қ 50^Қ0,25мм.
Беркитувчи звено ўлчамларининг ёйилиш майдони ₀ (4.16) формулага асосан
 ₀ қ 1,2 0,40² Қ 0,12² Қ 0,35² Қ 0,25² Қ 0,12² қ 0,734 мм.
Яъни, беркитувчи (бошланғич) звено ўлчамининг тайинланган допускидан (ТА₀қ0,75) кичик.
Шу сабабли ростловчи звено ўлчамининг допускини камайтиришга зарурият туғилмайди. 4.2- ва 4.4- мисолларнинг натижаларини солиштириш шуни кўрсатадики, эҳтимоллик усули билан ҳисоблаш заготовкаларга ишлов бериш допускини максимум ва минимумга ҳисоблаш усулларига нисбатан 1,6-1,8 марта катталаштириш мумкин экан.
Синов саволлари

1. 
   Технологик ўлчамларни нима учун ҳисобланади?
   
2. 
   Ўлчам занжирларининг турлари ва уларнинг таркиби.
   
3. 
   Ўлчам занжирларини ҳисоблашда тўла ўзаро алмашинувчанлик усули деганда нима тушунасиз?
   
4. 
   Қайси ҳолларда тўла ўзаро алмашинувчанлик усули қўл келади?
   
5. 
   Тўғри (лойиҳавий) ва тескари (текширувчи) масалалар.
   
6. 
   Ўлчам занжирларини ҳисоблашда тўлиқсиз ўзаро алмашинувчанлик усули нималардан иборат?
   
7. 
   Беркитувчи звенонинг ёйилиш майдони қандай ҳисобланади?
   
8. 
   Беркитувчи звенонинг талаб даражасидаги аниқлигига эришиш имконияти бўлмаса қандай усуллардан фойдаланилади?
   
9. 
   Эҳтимоллик усули билан беркитувчи звенонинг ёйилиш майдони қандай аниқланади?
   

10. Ташкил этувчи звенолар ўлчамларининг допуски беркитувчи звено допуск катталиги бўйича қандай ҳисобланади?