I bob. Darslik va o’quv adabiyotlarida anorganik birikmalar eng muhim siniflarining yoritilishi 5

2.5.Kimyo darslarida Oksidlar, kislotalar, asoslar va tuzlar mavzularini umumlashtirish

Oksidlar, kislotalar, asoslar va tuzlarning tarkibi, nomlanishi hamda klassifikatsiyalanishi.
Bu mavzudagi darsni boshlashda atom – molekulyar nazariyaning asosiy qoidalarini, shuningdek, “atom”, “element”, “oddiy va murakkab modda”, “oksidlar”, “asoslar”, “kislotalar”, “tuzlar” tushunchalarini esga tushurish lozim.
Ish umumiy suhbat tarzida o’tkaziladi. O’qituvchi quyidagi savollarga javob berishini taklif qiladi:
1.“Element”, “atom” tushunchalariga ta’rif bering.
2.Barcha moddalarni qanday ikki gruppaga ajratish mumkin?
3.Qanday moddalar oddiy moddalar deyiladi? Stolingizgada
turgan oddiy moddalarning nomini ayting.
4. Barcha oddiy moddalar qanday ikki guruhga bo’linadi?
5. Metallar metallmaslardan nima bilan farq qiladi? Stolingizda
metallar va metallmaslarning qanday namunalari bor?
6. Qanday moddalar murakkab moddalar deyiladi? Murakkab
moddalarga misollar keltiring.
7. Murakkab moddalar qanday guruhlarga (sinflarga) bo’linadi?
8. Sizga ma’lum bo’lgan oksidlar, asoslar, kislotalar va
tuzlarni birma – bir aytib bering.
9. Barcha oksidlar qanday guruhlarga bo’linadi?
10. Asosli oksidlar kislotali oksidlardan nima bilan farq qiladi?
11. Asoslar qanday guruhlarga bo’linadi?
12. Kislotalar: a) tarkibiga ko’ra, b) negizligiga ko’ra qanday
guruhlarga bo’linadi?
Ana shu suhbat davomida doskada moddalarning klassifikatsiyalanish sxemasi tuziladi.


Moddalar




Oddiy Murakkab




M etallar metallmaslar oksidlar kislotalar tuzlar
Ca, Cu, S, P, C, O
Z n


Asosli kislotali kislorodli kislorodsiz
CaO, CuO CO₂, P₂O₅ H₂SO₄ , HCl,
HNO₃ H₂S
Asoslar

Eruvchan erimaydigan

NaOH, Cu(OH)₂,
KOH Fe(OH)

Shundan keyin o’quvchilar 15 minutga mo’ljallangan topshiriqni mustaqil bajaradilar.
1 – topshiriq. Ushbu moddalarni birikmalarning sinflari bo’yicha ajrating va ularning nomini ayting: CuSO₄, Ca₃(PO₄)₂, Cu(OH)₂, H₃PO₄, KOH, Fe, Cu, CO₂, HNO₃, S, Fe₂O₃, KNO₃, Fe(OH)₃, Ca(OH)₂, SO₂, NaCl, MgO, P₂O₅, O₂, CuO, Zn(OH)₂.
Daftarga quyidagicha yozib qo’yish kerak:
Oddiy moddalar: kislotali oksidlar:
S, O₂, Fe, Cu CO₂ – uglerod (IV) – oksid
P₂O₅ – fosfor (V) – oksid
SO₂ – oltingugurt (IV) – oksid
Topshiriqni tekshirayotganda o’quvchilar har qaysi sinf birikmalari tarkibidagi umumiylikni bilib oladilar va anorganik birikmalarning har qaysi sinfiga ta’rif beriladi.
Ularga uyga ham ana shunday topshiriq beriladi.
2 – topshiriq (uyga beriladi.)
Quyidagi moddalardan: a) oksidlar, b) kislotalarni, v) asoslar, g) tuzlarni ko’chirib yozing va ularni nomini ayting: RbOH, N₂O₅, HClO₄, MgCl, Ba(OH)₂, B₂O₃, SeO₃, Cl₂O₇, HJ, SiO₂, H₂SiO₃, H₃BO₃, HBr, H₂AsO₄.