I-80-2 guruh talabasi Bozorov Laziz Latipovichning “iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidan tayorlagan

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI 
 
 
I-80-2 guruh talabasi Bozorov Laziz Latipovichning 
“IQTISODIY TA’LIMOTLAR TARIXI” 
fanidan tayorlagan 
 
 
MUSTAQIL ISHI
 
 
 
 
Toshkent-2022 
 

---

 
 
Qadimgi Bobil davlatining g‘oyalari. Qadimgi Misr. Misrning 
iqtisodiy g‘oyalari.Hammurapi qonunlari. Qadimgi 
Hindistonning iqtisodiy g‘oyalari. Manu qonunlari. 
«Artxashastra» traktati. 
 
Reja: 
 

Qadimgi Sharq davlatlari iqtisodiy 
taraqqiyotining muammolari, xususiyatlari. 

Qadimgi Bobil davlatining gʼoyalari. 

Qadimgi Misrdagi iqtisodiy gʼoyalar. 

Manu qonunlari. «Artxashastra» traktati 

Qadimgi Gretsiyadagi iqtisodiy fikrlar
 

Qadimgi Gretsiyadagi iqtisodiy fikrlar
 

---

Qadimgi Sharq davlatlari iqtisodiy taraqqiyotining muammolari, xususiyatlari. 
Qadimgi Bobil davlatining gʼoyalari. Qadimgi Misrdagi iqtisodiy gʼoyalar. Iqtisodiy fan 
manbalarini jahon sivilizatsiyasining beshigi- qadimgi Sharqdan izlamoq mantiqan 
toʼgʼridir. Iqtisodiy gʼoyalarning shakllanishi insoniyatning paydo boʼlishi bilan 
bogʼlangan. Аmmo hozirgi paytda qoʼlyozmalarda aks ettirilgan gʼoyalargina tahlil 
qilingan. Shu sababli «Iqtisodiy taʼlimotlar tarixi» ni quldorlik jamiyati paydo boʼlishi 
bilan bogʼlashadi. Dastlab quldorlik jamiyati Sharqda sinfiy ajralish boshlangan joylarda, 
Mesopotamiya, (Tigr va Yefrat daryolari oraligʼi)da va Misrda er.av. 
IV ming yillikda yuzaga keldi. Bunga asosiy sabab shuki, bu yerda texnologik inqilob 
roʼy berdi, metal qurollar ishlatila boshlandi, qishloq xoʼjaligida intensiv, koʼp hollarda 
sugʼorma dehqonchilikka oʼtildi. Shu asosda nisbatan turgʼun qoʼshimcha mahsulot olish 
imkoni tugʼildi. Oqibatda jamiyatda mehnat taqsimotini rivojlantirishga, koʼpgina 
xunarmandchilik sohalarining ajralib chiqishiga va sinfiy tabaqalanishiga turtki boʼldi. 
Bu davrda mahsulot olishning asosiy usuli jamoaga birlashgan dehqonlarni 
ekspluatatsiya qilish yoʼli bilan renta-soliq olish boʼlsa, qullarni beayov ishlatish bilan 
ham katta boylik ortirilgan. Sharqda davlatning iqtisodiyotga aralashuvi darajasiga qarab 
ayrim «erkin» aholining ahvoli qullarnikidan farq qilmagan. Lekin ayrim olimlarning 
fikricha, Sharqda quldorlik klassik shaklda rivoj topmagan, patriarxal, yaʼni uy 
xoʼjaligidan ustun boʼlgan. Sharq, jumladan Oʼrta Osiyo mamlakatlaridagi xoʼjalik 
faoliyatida 
nisbatan 
erkin 
odamlar 
ishtirok 
etgan. 
Masalan, 
dehqonchilik, 
xunadmandchilik, qurilish sohasida qullar mehnatidan foydalanilmagan. Аntik dunyo 
(gʼarbiy Yevropa) dagi ayrim xududlarda xalqaro savdoni olib borish bilan bogʼliq 
ravishda tovar pul munosabatlari ham anchagina rivojlangan. Shu asosda qulchilikka 
asoslangan xususiy mulkchilik asos topdi. Oʼz mahsulotini sotishga moʼljalab ishlab 
chiqargan qulchilik xoʼjaliklari ekspluatatsiyani kuchaytirishni talab etgan. Oqibatda 
klassik yoki antik qulchilik yuzaga keldi.