|
9.2. Ko‘p qavatli sanoat binolari konstruktsiyalarini
montaj qilish
9.2.1. Umumiy qoidalar
Yig‘ma temirbeton konstruktsiyalar ko‘p qavatli sanoat va fuqaro binolari
qurilishida qo‘llaniladi. Sanoat binolari uchun konstruktsiyalarning karkasli
sxemasini qo‘llash maqsadga muvofiqdir, chunki u katta yuklamalarni qabul qilish
imkonini beradi. Balandligi 17 qavatgacha bo‘lgan to‘liq yig‘ma turar-joy
binolarida yuk ko‘taruvchi va to‘suvchi yirik panelli elementlardan tashkil topgan
karkassiz sistema qo‘llanadi.
Ko‘p qavatli sanoat binolarining yer usti qismi karkasi Ustunlar, rigellar,
orayopma plitalar, osma devor panellari, zinapoya marshlari va maydonchalari, lift
shaxtalari, bikr devorlardan tashkil topadi. Bunday binolarning hajmiy-rejaviy
yechimi Ustun to‘rlarini 4,5 × 6 m dan 9 × 12 m gacha bo‘lishi nazarda tutiladi.
Binolarning eni ko‘pincha 12; 18; 24 va 36 m bo‘ladi. Yuqori qavatlarda balandligi
10,8 m gacha, oralig‘i binoning butun eniga yoki bir qismiga to‘g‘ri keladigan
zallar ko‘zda tutiladi. Zarur bo‘lgan hollarda yuqori qavatlarga ko‘prikli kranlar
422
o‘rnatiladagan yechim bo‘lishi mumkin. Bino sektsiyalarining uzunligi 60 va 72 m
ni tashkil etishi yoki sektsiyalarning Ustunlar qadamiga karrali bo‘lgan boshqa
uzunlikdagi yechimlari ham qabul qilinishi mumkin.
Bino karkasida ko‘ndalang kesimi to‘g‘ri burchakli (400 × 400 mm dan 400
× 600 mm) Ustunlarning qo‘llanilishi nazarda tutiladi. Birinchi qavat Ustunlari
poydevor stakanlariga 600 mm chuqurlikka kiritiladi, agar oraliq yopma plitalari
rigellarning tokchalariga tayansa, Ustunlar stakanlarga 1000 mm ga kiritiladi, agar
ora yopma plitalar rigellar ustiga yotqizilsa. Qavatining balandligi 3 va 3,3m
bo‘lgan binolar uchun balandligi ikki yoki uch qavat kesimidagi Ustunlar qabul
qilinadi, 3,6 m va 4,8 m balandlikka ega bo‘lgan qavatlar uchun esa balandligi ikki
qavat kesimidagi Ustunlar, 6 m va undan yuqori balandlikka ega bo‘lgan qavatlar
uchun balandligi bir qavat kesimidagi Ustunlar qabul qilinadi. Konsol usti sathiy
belgisidan 1,8 m balandlikda joylashgan Ustun tutashmalari bikr bo‘ladi. Ustunlar
o‘zaro bir-biriga po‘lat armaturalardan kesib olingan qo‘yilmalarni armaturalarning
chiqib turgan qismlariga payvandlash orqali ulanadi. Tutashadigan Ustunlar
orasidagi oraliq tirqish 40 mm ni tashkil etadi. Kam qavatli, asosan yordamchi
vazifalarni bajaradigan binolar uchun balandligi bir qavat kesimidagi Ustunlar
ishlatiladi.
Oraliq yopma plitalari rigel tokchalariga tayanadigan binolar uchun
mo‘ljallangan rigellar balandligi 800 mm va eni 650 mm bo‘lgan trapetsiyasimon
ko‘ndalang kesimga ega bo‘ladi. Tom ora yopma plitalari rigel ustiga
yotqiziladigan rigellar 800 × 300 mm li ko‘ndalang kesimga ega bo‘ladi. Rigel
Ustun bilan ulardagi chiqib turgan armaturalarni vannali payvandlash orqali,
shuningdek, rigel va Ustun konsolidagi qo‘yma payvandlash detallarini
payvandlash orqali ham birlashtiriladi so‘ng tutashmalar beton aralashmasi bilan
to‘ldirib yaxlitlanadi.
Qavatlararo yopmalar Ustunlar orasiga o‘rnatiladigan eni 3000 va 1500 mm
bo‘lgan asosiy plitalar va faqat Ustunlar chetki qatorlariga joylashtiriladigan eni
423
750 mm bo‘lgan to‘ldiruvchi plitalarni nazarda tutadi. Bino bo‘ylab Ustunlar o‘qi
bo‘yicha joylashtiriladigan asosiy plitalar rigellardagi qo‘yma payvandlash
detallariga payvandlanadi va ular bir-biri bilan o‘zaro bo‘ylama qovurg‘alarining
yuqorisi bo‘yicha po‘lat qo‘yilmalar bilan payvandlab birlashtiriladi. To‘ldiruvchi
plitalar Ustunlarning qo‘yma detallariga payvandlangan po‘lat stolchalarga ustiga
o‘rnatiladi. Plitalar ushbu stolchalarga payvandlanadi va qo‘shni asosiy plitalar
bilan ularning bo‘ylama qovurg‘alarning ustidan qo‘yilmalar yordamida
payvandlanib birlashtiriladi.
Tashqi devor panellari sifatida xuddi bir qavatli sanoat binolarida
qo‘llanadigan uzunligi 6; 9 va 12 m, balandligi 1,2 va 1,8 m li panellar qabul
qilinadi. Birinchi qavatning tsokolli panellari poydevor to‘sinlariga o‘rnatiladi.
Navbatdagi qavatlarning panellari Ustunlardagi qo‘yma detallarga payvandlangan
po‘lat stolchalarga tayanadi. O‘z-o‘zini ko‘taruvchi devor panellar varianti ham
ko‘zda tutiladi.
Ko‘p qavatli sanoat binosining karkasini yig‘ish – Ustunlar, rigellar, bikrlik
diafragmalari, bog‘lovchi va qavatlararo yopma plitalari montajini o‘zaro
bog‘lagan jarayondir. Elementlar shunday ketma-ketlikda o‘rnatiladiki, bunda
karkasning bikr va o‘zgarmas bo‘lishi ta’minlanadi. Har bir konkret vaziyatda
montaj ketma-ketligi ishlarni bajarish loyihasi va montaj jihozlari jamlanmasi
(komplekti) orqali aniqlanadi, bu jihozlar konstruktsiyalarini o‘rnatish va ularni
loyihaviy holatga to‘g‘irlash uchun qo‘llanadi: yakka yoki guruhli moslamalarda
o‘zini namoyon etadi (9.13, 9.14, 9.15-rasm).
Montaj jihozlari vositalaridan guruhli jihoz vositalari emas, balki ko‘proq
individual montaj vositalaridan foydalanishadi, ular yordamida konstruktsiyalar
loyihaviy holatga to‘g‘irlanadi va vaqtinchalik mahkamlanadi. Individual montaj
vositalari majmuasi (komplekti) tarkibiga ponalar va ponali vkladishlar (tiqin
qo‘yilmalar), xomutlar, tirgovuchlar va gorizontal tortqichlar, konduktorlar kiradi.
424
Guruhli vositalaridan farqliroq individual vositalar qo‘llanilishi bo‘yicha o‘zining
ancha universalligi va oddiyligi bilan ajralib to‘radi.
9.13.rasm. Yakka konduktorlardan foydalanib, balandligi ikki qavat kesimidagi Ustunlar
bilan bino karkasini montaj qilishning texnologik ketma-ketligi.
9.14.rasm. Guruhli konduktorlardan foydalanib, balandligi ikki qavat kesimidagi Ustunlar
bilan bino karkasini montaj qilishning texnologik ketma-ketligi.
Yig‘ma konstruktsiyalar montaji uchun minorali, strelali va chorpoyali
kranlar qo‘llanilishi mumkin. Minorali va strelali kranlar binoning bir tomoniga,
ikki tomoniga yoki binoning ichkarisidagi o‘rta oraliqqa joylashtiriladi. Kranlarni
(minorali va strelali) aralash joylashtirish shunday binolarda qo‘llaniladikim,
ularning pastki yarusi Ustunlari eng og‘ir element bo‘lib massasi 10 t gacha
bo‘ladi, karkasining qolgan elementlari 5t dan kam bo‘ladi. Bunday vaziyatda
strelali kran birinchi yarus Ustunlarini montaj qilishni amalga oshirsa, qolgan
425
konstruktsiyalarni yuk ko‘taruvchanligi 5 t bo‘lgan minorali kran yordamida
montaj qilish maqsadga muvofiqdir.
Binoda ko‘p sonli og‘ir va yirik gabaritli texnologik jihozlar loyihalangan
vaziyatlarda chorpoyali kranlardan foydalanish ancha oqilonadir, chunki bunday
jihozlarni amalda boshqa tipdagi kranlar yordamida montaj qilib bo‘lmaydi.
9.15 rasm. Rama-sharnirli indikatordan foydalanib, balandligi ikki qavat kesimidagi
Ustunlar bilan bino karkasini montaj qilishning texnologik ketma-ketligi.
Konstruktsiyalarni montajga tayyorlashda ularning geometrik o‘lchamlari,
o‘q belgilari va nazorat qiluvchi o‘q chiziqlarining to‘g‘ri chizilganini, chiqib
turgan armaturalarda deformatsiya va shikastlanganlikning yo‘qligini tekshirish
talab etiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
