O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

xalifalik vazifasi oliy dunyoviy (siyosiy) 
hokimiyatni amalga oshirish va musulmon jamoasi darajasida dinni qo’llab-
quvvatlashdan iborat bo’lgan tashkilotdir, 
degan xulosa qilingan. 
Islom huquqshunoslik ta’limotida xalifalikning kelib chiqishi, uning vazifalari haqidagi 
masala eng muhim hisoblanardi. Islom fiqhshunoslarining ko’pchiligi, xalifalik 
hokimiyatining qaror topishi musulmon jamoasi zimmasiga yuklangan muqarrar majburiyat 
deb hisoblaydi. Bu dindorlar musulmon huquqi qoidalarini qanday bajarayotganlari hamda 
davlat va jamoat ishlarida tartibni ta’minlash ustidan xalifa nazoratining zarurligi bilan 
izohlanardi. Zero, ular, hatto adolatsizlikka yo’l qo’ygan taqdirda ham, har qanday 
hokimiyat hokimiyatsizlikdan, beboshliqdan, ya’ni anarxiyadan afzal degan fikrga amal 
qilardilar. 
Shi’a siyosiy tafakkuri namoyandalari kuchli hokimiyat tamoyilini Yanada izchillik 
bilan yoqlab chiqqandilar. Ular imomat (xalifalikni ular shunday atashadi) Muhammad 
(S.A.V.) payg’ambarlik missiyasining davomi va nihoyasi deb hisoblashardi. Modomiki 
shunday ekan, deyishadi ular, imomatni o’rnatish Ollohning haq-huquqidir, uning karami 
va donoligining oliy namunasi, dinning ilk arkonlaridan biridir. 
Islom fiqhshunoslik fani xalifalikda oliy hokimiyat kimga tegishli bo’lishi kerakligi 
masalasini juda boshqacha hal etadi. 
Sunniy ta’limotga asosan siyosiy 
mustaqillikning bosh sohibi Ollohdir. Uning nomidan yerda hokimiyatni xalifa 
amalga oshiradi. Jamoaning maxsus haq-huquqlari o’z hukmdorini saylash va 

---

74 
uning faoliyatini nazorat qilishdan iborat bo’ladi.
Bunday yondashuvdan farqli o’laroq, 
shi’a siyosiy ta’limoti mustaqillik 
beistisno Ollohning o’zigagina xos bo’lib, uning nomidan musulmonlarning