O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

federal konstitutsiyaga 
ishora 
qilib: «Biz - federalchilarmiz! Bizning davlatimiz unitar emas, federativ davlatdir», 
deyishadi. Shunday qilib, I.Ilin asosli ravishda ta’kidlaginidek, «federalizm» g’oyasi o’zining 
bosh, birlashtiruvchi, markazlashtiruvchi ahamiyati
dan
 
tashqari aks ta’sir holatlarini 
ham o’z ichiga oladiki, bular 
qismlarning so’nmas o’ziga xosligi, ularning qonun 
doiralaridagi mustaqilligi, katta ittifoq qa’ridagi jonli tashabbuskorliklar
idan
 
iborat. Muhimi, shuni ta’kidlash joizki, bu aks ta’sir holatlari 
yuridik 
emas, 
siyosiy 
ma’noga ega, zero, u konstitutsiyaviy normalarga emas, balki 
ularni hayotda qo’llash 
va amalga oshirishga 
taalluqli»
12
. 
Shuningdek, federatsiya kichik davlatlarning bir-biri bilan chatishib kyetishining hech 
ham birdan-bir va buning ustiga eng yaxshi usuli emasligini nazarda tutish kerak. Tarixning 
shohidlik berishicha, federatsiya asoslarida emas, balki unitar davlatga singib, to’la 
chatishib kyetish asosida yahli t bir butunlikka aylanish hollariga ko’plab misollar keltirish 
mumkin. Masalan, Fransiyani olaylik. U hozirgi holatdagi birlikka uch-to’rt asr davomida 
erishgan. Vaholanki, dastlab Fransiya bir qirollik, bir kurfyurstlik, 26 gertsoglik, olti 
knyazlik, bir markgraflik, bir erkin graflik, 77 graflik, 19 vitsegraflik, 14 «mulk», bir 
«markizlik», bir «kaptalat» va 13 vaqf yerlari (ularning ba’zilari keyinchalik Germaniya va 
Shveytsariyaga o’tib ketgan)dan tashkil topgan. XIX asr boshlariga kelib, shunchalik ko’p 
davlatlarning izi ham qolmadi. 
Italiya, Ispaniya, Angliya ham xuddi shunday holatni boshdan kechirdi. Shu 
holatlarning hammasida kichik davlatlar federatsiyaga kirish yo’li bilan emas, balki bittasiga 
singib kyetish Yoki qo’shilish orqali birlashgan. Millatlar aralashib, xalqlarning