Моделлаштириш назариясининг умумий қоидалари Физик моделлаштириш-бу … 7

32. Эргатик тизимлар.

Эргатик тизимлар. Агар тизимда субъектнинг муайян функцияларини бажарадиган одам бўлса, демак улар эргатик тизим ҳақида.

Эргатик тизим - бу инсон оператори ажралмас элемент бўлган тизим.
Эргатик тизимнинг алоҳида ҳолати инсон -машина тизими бўлади - бу тизимда инсон оператори ёки операторлар гуруҳи моддий қадриятларни ишлаб чиқариш, бошқариш, ахборотни қайта ишлаш ва бошқалар жараёнида техник қурилма билан ўзаро таъсир ўтказади.
Эргатик тизимларга мисоллар қуйидагилардир: машинани бошқараётган ҳайдовчи, дастгоҳнинг бир қисмини айлантирган ишчи.
"Технология" таърифининг иккита класси мавжуд:
а) бир хил мавҳум операциялар тўплами сифатида.
б) тегишли аппарат ва техник қурилмалар ёки асбоблар билан бажариладиган операциялар мажмуи сифатида.
Демак, тузилишга ўхшаб, расмий ва моддий технологик тизим ҳақида гапириш мумкин.

32. Иқтисодий тизим – бу

Иқтисодий тизим-хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш, тарқатиш, айирбошлаш ва истеъмол қилиш жараёнида юзага келадиган ҳамда тегишли тамойиллар, қоидалар ва Қонунчилик нормалари мажмуи билан тартибга солинадиган иқтисодий муносабатлар мажмуидир.

Ижтимоий тизим. Биз фақат яратилаётган тизимларни кўриб чиқаётганимиз учун ижтимоий тизимни қуйидаги мазмунда кўриб чиқамиз:
Ижтимоий тизим-одамлар ҳаётини ижтимоий ривожлантиришга қаратилган чора-тадбирлар мажмуи.
Бундай чораларга қуйидагилар киради: меҳнатнинг ижтимоий-иқтисодий ва ишлаб чиқариш шароитларини яхшилаш, унинг ижодий характерини ошириш, ишчилар ҳаётини яхшилаш, уй-жой шароитини яхшилаш ва бошқалар.

32. Бошқарув тизими.

Бошқарув тизими. Бошқарув белгиланган мақсадларнинг бажарилишини таъминлайдиган ҳаракат ёки функция сифатида қаралади.

Бошқариш функцияси амалга ошириладиган тизим бошқарув тизими деб аталади .
Бошқарув тизими иккита асосий элементни ўз ичига олади: бошқариладиган қуйи тизим (бошқарув объекти) ва бошқарув қуйи тизими (бошқарув функциясини бажарувчи).
Техник тизимларга келсак, бошқарув қуйи тизими тартибга солиш тизими, ижтимоий-иқтисодий тизимларга эса - ташкилий бошқарув тизими дейилади.
Ўзига хос бошқарув тизими - эргатик тизим - одам-машина бошқарув тизими.

Ташкилий тизим. Юқоридаги тизимларнинг ўзаро таъсири ташкилий тизим (ташкилий бошқарув тизими) билан таъминланади.

Ташкилий тизим - бу объектнинг асосий функционал элементларининг ҳаракатларини мувофиқлаштиришини, нормал ишлашини ва ривожланишини таъминлайдиган элементлар мажмуи.
Бундай тизимнинг элементлари бошқарув қарорларини қабул қилиш ҳуқуқига эга бўлган бошқарув органлари - бу раҳбарлар, идоралар ёки ҳатто алоҳида ташкилотлар (масалан, вазирликлар).
Ташкилий тизимдаги ҳаволалар ахборот асосига эга бўлиб, лавозим тавсифлари ва бошқарув органининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари кўрсатилган бошқа меъёрий ҳужжатлар билан белгиланади.

32.