Моделлаштириш назариясининг умумий қоидалари Физик моделлаштириш-бу … 7

Тизимларнинг мураккаблиги бўйича таснифи

14.2. Тизимларнинг мураккаблиги бўйича таснифи

Тизимларни мураккаблиги бўйича бўлишга бир қанча ёндашувлар мавжуд ва афсуски, бу контсепциянинг ягона таърифи йўқ ва оддий тизимларни мураккаб тизимлардан ажратиб турадиган аниқ чегара йўқ. Турли муаллифлар мураккаб тизимларнинг турлича таснифини таклиф қилишган.
Масалан, оддий тизимнинг белгиси, уни муваффақиятли бошқариш учун зарур бўлган маълумотларнинг нисбатан кичик миқдори ҳисобланади. Самарали бошқариш учун маълумотга эга бўлмаган тизимлар мураккаб ҳисобланади.
Г.Н. Поваров тизимнинг мураккаблигини тизимга киритилган элементлар сонига қараб баҳолайди:
•кичик тизимлар (10-10³ элемент);
•мураккаб (10⁴-10⁶);
•ўта мураккаб (10⁷-10³⁰ элементлар);
•юқори тизимлар (10³⁰-10²⁰⁰ элементлар).

32. Детерминизм, стохастиклик

15. Детерминизм, стохастиклик

Санъат томонидан таклиф қилинган тизимларнинг бошқа таснифини кўриб чиқинг. Биром.
Агар объектнинг кириши унинг чиқишини ўзига хос тарзда аниқласа, яъни унинг хулқ -атворини аниқ башорат қилиш мумкин бўлса (эҳтимол 1 билан), у ҳолда объект детерминистик , акс ҳолда у детерминистик эмас ( стохастик ).
Математик жиҳатдан детерминизмни Й = Ф (Х) қатъий функционал боғланиш деб таърифлаш мумкин ва стохастиклик тасодифий вариабле: Й = Ф (Х) + аддинг қўшилиши натижасида юзага келади.
Детерминизм камроқ мураккаб тизимларга хосдир; Стокастик тизимлар детерминистик тизимларга қараганда анча мураккаб, чунки уларни тасвирлаш ва ўрганиш қийинроқ.
Мисоллар:
Тикув машинасини детерминистик тизимга киритиш мумкин: машинанинг дастагини маълум бурчакка буриб, биз ишонч билан айтишимиз мумкинки, игна маълум масофада юқорига ва пастга силжийди.
Номаълум тизимга мисол сифатида об-ҳавонинг маълум вақт давомида ўзгариши.
Стохастиклик тасодифийликнинг натижасидир. Тасодиф - бу бизнинг тушуниш остонамиз орқасида яширинган, аниқланмаган нақшлар занжири.
Бошқа томондан, стохастиклик бизнинг ўлчовларимизнинг яқинлашиши билан боғлиқ. Биринчи ҳолда, биз объектга таъсир этувчи барча омилларни (киришлар) инобатга ололмаймиз ва унинг турғун бўлмаган табиатини ҳам билмаймиз. Иккинчисида, чиқишни олдиндан айтиб бўлмайдиган муаммо киришлар қийматини аниқ ўлчай олмаслик ва мураккаб ҳисоб -китобларнинг аниқлиги чекланганлиги билан боғлиқ.
Детерминистик тизимларни динамик ва статик тизимларга бўлиш мумкин.
Динамиклар стационар ва турғунларга бўлинади.

32.