Маърузалар матни маъруза (2-соат). Автомобил йўлларини лойиҳалашни ташкил этиш. Лойиҳа-қидирув ишларини турлари. Техник иқтисодий қидирувлар

Тахеометрик тасвир-очиқ жойларда кулай бўлган кесишмалар. Ушбу услубда дала ишлари, кундаланг кесимларини тасвирлашга нисбатан кам иш талаб этилади. Инструментдан рейка қўйиладиган нуқтагача бўлган масофа 1:2000 масштабида150 метрдан,1:5000 масштабида эса, 250 метрдан ошмаслиги керак.Мензулли тасвирлашда, режада жойларни релефи ва хусусиятларни аниқ кўрсатилиши,аммо кўп хажимда ишларни бажарилиши ва барча ишлар далада бажарилади.
Бориб бўлмас нқуталарга горизонтал режани тузишда тахеометрик услубда, 1:2000 дан кам бўлмаган аниқликда аниқланади. Бориб бўлмас нуқталар масофаси эса 1:1000 аниқликда аниқланади. (23.6 расм).
Назорат саволари:
1.Трассани ҳақиқий холатига чиқаришда қандай ишлар бажарилади.
2.Кетма-кет улчанган бурилиш бурчакларини орасидаги фарқи неча минутдан ошмаслиги керак.
3.Трассани ўтказишда тўсиқларни қандай айланиб ўтилади.
4.Пикетажлар ҳар неча метрда қўйилади.
5.Трасса узунлиги қайси асбоб билан ўлчанади.
6.Пикетаж журнали деганда нимани тушунасиз.
7.Репер деганда нимани тушунасиз.
8.Вақтинчалик реперлар ҳар неча км.да жойлаштирилади.
9.Рейка билан инструмент ўртасидаги масофа неча метр бўлиши керак.
10.Квадартли невилоровка деганда нимани тушунасиз.
11.Тахеометрик тасвир (съемка) деганда нимани туширасиз.
12.Инструментдан рейка қўйиладиган нуқтагача бўлган масофа неча метр бўлиши керак.
13.Бориб бўлмас нуқталарга горизонтал режани тўзишда қайси услубда бажарилади.
14.Бориб бўлмас нуқталар масофаси қандай аниқликда аниқланади.

8-Маъруза. (2-соат) Автомобил йўлларини қидирувида теника хавфсизлиги.
Режа:
1. Автомобил йўлларини қидирувида теника хавфсизлиги.
Автомобил йўлларини лойиха-қидирув ишлари асосан дала шароитларида, бўлганлиги учун хам лагер хаёти билан ва бахтсиз ходисалар билан боғлиқ бўлади. Шунинг учун хам дала қидирув партиясини ишларини ташкил этишда, асосий эътиборни техника хавфсизлиги ва ишлаб чиқариш санитария қоидаларига риоя этилишига қаратиш зарур. Дала шароитида ишловчилар махсус кейимлар, химоя қилувчи воситалар ,касалланганда ёки бахтсиз ходисалар содир бўлганда биричи ёрдам кўрсатиш воситалари билан таъминланган бўлиши шарт.Лагер шароитида яшаш жойлари санитар-гигена шароитлари билан таъминланган бўлиши талаб этилади.Барча мухандис-техник ходимлари дала ишларини бажаришга чиқишдан олдин техника хавфсизлиги йўриқномаси билан таништириб тушунтирилади.Махаллий ишчилари билан эса иш бошланиши олдин техника хавфсизлиги бўйича йўриқнома билан таништирилади.
Қидирув партия ходимлари малярней,энцефалит ва эпидемик касалликлари бўлиши мумкин бўлган худудларга ишга чиқишлари олдидан профлактик эмлаш ишлари ва тибиёт ходимлари томонидан махсус инструктажадан ўтказилади.Захарли илонлар кўп бўлган жойларда эса қидирув ишларини олиб борувчи ходимлар ёнида доимо илон захрига дори ва шприци бўлиши керак.Паша ва бошқа зараркундалар кўп жойларда эса уларга қарши воситалар билан таъминланиши керак.
Қишки мавсум вақтида махсус иссиқ кийим ва оёқ кийимлари билан таъминланади. Қаттиқ савуқ вақтларида эса ходимларни юзларига вазилен билан ишлов берилади. Об-хаво -30o С дан кам бўлганда дала ишлари махсус рўхсатномага асосан рўхсат берилади.
Қидирув партияси ходимлари чодирда (палаткаларда ) яшаш жойлари учун қуруқ, текис жой,сув ва иссиқлик манбаларига яқин жойларни танлаш лозим.Ёнғин хавфсизлигини таъминлаш учун чодир атрофи хар-хил қуриган хастлардан ва чуплардан тозаланади. Гулхан ёқиш чодирдан 10-метр ўзоқликда махсус жойда рўхсат берилади. Ёнилғи ва мойлаш материаллари чодирдан 100-метр ўзоқликда махсус дала омборхонасида сқланади. 50-метр масофада хожатхона ва бошқалар ташкил этилади.
Тоғли ҳудудларда яъни тошлар тушиш,ер кучкилари ва бошқа хавфли жойларда лагерни қуриш мумкин эмас.Қидирув партияларини барча ходимлари тоғли худудларда ишлашларидан олдин, тоғда юриш қоидаларига ўргатилади.
Ўрганилмаган худудларда хар битта қидирув партияларида иккита текширилган компас,топографик харита ёки жойни схемаси,аптечка,гугурт сув утказмайдиган қоплама билан,ов қуролли патрон захираси билан,озиқ-овқат захираси,пичоқ,болта, арқон ва бошқалар бўлишлари шарт.
Лагердан қидирув партияси рахбарининг рўхсатисиз чиқиб кетиш тақиқланади.Номаълум сабабларга кўра қидирув партисининг бир ва бир неча ходимлари чиқиб (йўқолиб қолса), фавқулотда холат ҳисобланиб, тезкор чоралар кўрилиши талаб этилади.
Мавжуд автомобиль йўлларида қидирув ишларини олиб боришда, харакат жадаллигини тартибга солиш учун хар икки томондан 50-100 м масофада қидирув партия ходимларидан қизил ва сариқ байроқча билан ишчи-бошқарувчи қўйилади.
Юқорида айтилган барча ишлар теник ходим иштирокида бажарилади. Йўлларда қидирув ишлари олиб бориш жараёнида бахтсиз ходиса натижасида ходим уч кундан кўп иш фаолиятини йўқотса, махсус формага асосан бахтсиз ходиса сабаблари ўрганилиб ва айбдорлар аниқланиб рўйхатдан ўтказилади.
Мухандис-техник ходимлари техника-хавфсизлиги қоидаларини пухта билишлари шарт ва ишчларни технка хавфсизлиги қоидаларига қатий риоя этишларини назорат қилишлари керак.
Қидирув экспедицияси, отряд ва бригада бошлиқлари меҳнатни муҳофаза қилиш қоидаларига риоя этмаганлиги натижасида юз берган бахтсиз хоисаларга жавобгар хисобланади.