3 маъруза радиометрия ва ядро геофизик усулларининг дала ишлари



Download 316,6 Kb.
Pdf ko'rish
Sana21.02.2022
Hajmi316,6 Kb.
#54562
Bog'liq
2 5253873222197184050



3 МАЪРУЗА 
Радиометрия ва ядро геофизик усулларининг дала ишлари 
услубияти 
Радиоактив разведканинг имкониятлари дала ишлари давомида бир 
томондан, маъдан ва жинсларни радиоактивлигини ҳар хиллиги, бошқа 
томондан – радиоактив элементлар ва уларни емирилиш маҳсулотларини ер 
ости сувлари ва тупроқ остидаги ҳаво ёрдамидаги миграциясига асосланган. 
Радиометриянинг чуқурлиги катта бўлмагани учун (1м гача), қидирув 
объектлари кўпинча радиоактив элементларни сочмалари бўлади. Радиоактив 
нурланишни ҳамма турларидан энг катта сингиш қобилиятига гамма–квантлар 
эга, шунинг учун радиометрияда асосан гамма – съёмка усуллари 
қўлланилади. Бу усуллар табиий гамма–нурланишни жадаллигини ва, 
кўпинча – унинг спектрал энергетик таркибини ўрганади. 
Гамма–съёмка 
ёрдамида 
радиоактив 
маъданларни 
аниқлаш 
самарадорлиги 
разведкаланаётган 
маъданларни 
гамма–нурланишини 
жадаллигини 
𝐼
𝛾 
эмас, балки нормал фон I
нф
сатхига ҳам боғлиқ. У маъданли 
танани қоплаб турган жинсларни радиоактивлигини натурал фонига - I
нфn 
ва 
космик нурланишни қолдиқ фони ва асбобни “ифлосланишига” I
ост
боғлиқ, 
яъни I
нф 
=I
нфп
+ I
ост
. Ўртача нормал фон аввалдан маълум аномалиясиз 
участкада аниқланади: 
𝐼
нф
= ∑
𝐼
нф𝑖
/𝑁
𝑁
𝑖=1

бунда,
𝐼– нормал фонни ҳисоблаш учун олинган ҳамма N та нуқтанинг i 
–нуқтасидаги гамма – нурланиш жадаллиги. Гамма – съёмка натижасидаги 
аномалия (
∆𝐼
𝑗𝑖
= 𝐼
𝑗𝑖
− 𝐼) нормал фондан 3 баробардан ортиқ ўртача квадратик 
ўзгариш: 
𝜎
нф
= √∑
(𝐼 − 𝐼
нф
)
2
/(𝑁 − 1)
𝑁
𝑖=1

ва камида учта нуқтада аниқланган ўзгариш (“уч сиғма ва уч нуқта” 
қоидаси) ҳисобланади. 
Гамма – съёмкани хариталашда қўллаганда кузатилган фон қийматидан 
𝐼
ост
қолдиқ фон айириб ташланади, яъни: 
∆𝐼 = 𝐼
𝑗𝑖
− 𝐼
нф
− 𝐼
𝑜𝑐т
Гамма – съёмка маълумотлари бўйича қолдиқ фон аввалдан маълум 
норадиоактив жинслар (охактошлар, кварцли қумлар) жойлашган 
участкаларда ёки дарё ва кўллар юзасида аниқланади. 
Радиометрия усулларига ҳаводаги, автомобилдаги, пиёда, чуқурлик 
гамма – съёмкалари, тоғ жинслари намуналарини радиометрик таҳлили, 
эманацион съёмка, ҳамда очилиб қолган ва тоғ лахмларида радиоактив 
элементларни концентрациясини баҳолаш учун мўлжалланган намуналаш 
усуллари киради. Тоғ лахмларида космик нурланишни қаттиқ компоненти ҳам 
ўрганилади. 
Аэрогамма – съемка – радиометриянинг энг тезкор ва арзон усулларидан 
бири, одатда магниторазведка билан бир комплексда, баъзан электроразведка 


билан радиоактив маъданларни қидиришни истиқболини баҳолаш учун 
қўлланилади. Ишларда комплекс аэрогеофизик станциялар (АГС–48М2, АГС-
71С,“СКАТ” ва б.) ишлатилади, уларда ҳар хил энергияли нурланишларни 
жадаллигини ўлчаш учун аэрогамма–спектрометр ўрнатилган. 
Аэрогамма–съёмка методикаси ҳар хил энергияли табиий гамма – 
нурланиш жадаллигини 
𝐼
𝑗
узлуксиз ёзиб олишдир. Ишлар алоҳида 
маршрутлар бўйлаб ёки разведкаланаётган майдонни қоплаган параллел 
маршрутлар тизими бўйлаб ўтказилади. Маршрутларни узунлиги 30 км гача. 
Майдоний съёмкада маршрутлар орасидаги масофа 100 дан 250 м гача 
ўзгаради, бу съёмканинг 1:10000 ва 1:25000 масштабларига тўғри келади. 
Станциянинг учиш тезлиги 100 – 200 км/соат, учиш баландлиги h текис 
рельефда ва яхши ҳавода 25 м, тоғли районлардаги ишларда 75 м гача. 
Баландлик қанча кам бўлса, сезувчанлик шунча юқори ва кам жадалликдаги 
аномалияларни аниқлаш имконияти баланд бўлади. Аммо учиш баландлиги 
камайганда асбобни ўлчаш зонаси камаяди, яъни ер юзасининг ўрганилаётган 
кенглиги (у одатда 2h дан 4h гача ўзгаради) камаяди. 
𝐼
𝑗𝑛
ни узлуксиз ёзишдан 
ташқари станцияни учиш баландлиги ҳам автоматик ёзиб борилади. 
Маршрутларни 
боғлашни 
штурман 
мўлжаллар 
бўйича 
ёки 
радионавигация услубларида бажаради. Аниқланган истиқболли участкаларда 
аэрофотосъёмка кенг қўлланилади. Аномалиялар устида муфассаллаштирувчи
маршрутлар берилади. Съёмка хатолигини аниқлаш учун маршрутларни 5% 
гачаси қайта ўтилади.
Ёзиб 
олинадиган 
гамма–майдон 
радиоактив 
элементларни 
концентрацияси, таркиби, маъданли таналарни ўлчамлари, қопламалар 
қалинлиги ва учиш баландлигига боғлиқ. Учиш баландлигини ҳисобга олиш 
учун махсус тузатиш коэффициентлари 
𝐼
𝛾 ℎ
; ёрдамида ер юзаси сатхи учун 𝐼
𝛾 
қайта ҳисобланади. Масалан учиш баландлиги 100 м бўлганда жадаллик ер 
юзасидагига нисбатан тахминан 2 баробар кам бўлади. Замонавий 
аэрогаммаспектрометрларда баландликни автоматик тўғрилаш блоки мавжуд. 
Кейин туб жинслар ва қопламалар хисобига гамма – нурланиш жадаллиги 
∆𝐼
𝑗
аномалиялари - 
𝐼
𝑗
ва қолдиқ фон – I
ост
фарқи сифатида хисобланади, яъни 
− ∆𝐼
𝑗
= 𝐼 − 𝐼
𝑜𝑐т
. Қолдиқ фон станция сув бассейнлари устидан учганда ёки 
600–700 м баландликда ўлчанади. Замонавий станцияларда фон автоматик 
равишда компенсацияланади. 
Аэрогамма–спектрометрик съёмка натижасида радиоактив майдонни 
уран, торий ва калий ташкил этувчиларини ажратишга имкон берадиган ҳар 
хил энергияли аномалиялар ҳисобланади. Гамма – нурланиш энергиясини энг 
юқори қийматлари билан торий қатори элементлари ажралиб туради, энг ками 
– уран қаториники, ундан ҳам кам – калийники. Аномолияларни ишончли 
ажратиш учун қайта ишлашни статистик усуллари ЭХМ ни қўллаб 
ишлатилади. Кейин графиклар харитаси, баъзан эса
∆𝐼
𝑗
харитаси тузилади.
Аэрогамма–съёмка - бу қидирув съёмкаси бўлиб, йирик радиоактив 
маъданли таналарни аномалияларини аниқлашга хизмат қилади. Радиометрик 


аномалиялар ер усти гамма–съёмкаси билан текширилади, шундан сўнг 
уларнинг геологик табиати ҳақида хулоса қилинади. 
Гамма–квантлар бир неча метрлик қоплама жинслар билан ютилгани 
учун, ҳаво съёмкасида қопламаларни радиоактивлиги ўлчанади, улар 
элементларни миграцияси ва эманация ҳисобига ўзлари радиоактив бўлиб 
қолади. 
Автогамма–съёмкатезкор ер усти гамма–съёмкаси, у автомобил 
ҳаракатланаётган 
вақтда 
автоматик 
бажарилади. 
Ишлар 
автогаммаспектрометрлар (АГС–3, АГС - 4) ёрдамида ўтказилади. Автогамма 
– съёмканинг сезувчанлиги аэрогамма–съёмканикига нисбатан анча юқори, 
станциянинг ўрганиш объектига яқинлиги ҳисобига. Унинг ёрдамида 
аэрогамма – аномалияларини муфассаллаштириш ҳам, ва уларни бошланғич 
қидируви ҳам ўтказилади. 
Автогамма–съёмканинг 
методикаси 
юқори 
ўтувчанликга 
эга 
автомашиналар юра оладиган участкаларда профиллар ва майдон бўйича 
кузатувлар ўтказишга асосланган. Профиллар орасидаги масофа 
машиналарни ўтиш имконияти, съёмка масштаби, ўрганилаётган объектларни 
ўлчамларига боғлиқ. Майдоний автогамма–съёмка масштаблари 1:2000 дан 
1:10000 гача ўзгаради, бунда профиллар орасидаги масофа 20 дан 100 м гача 
бўлади. Съёмка тезлиги - 3 – 15 км /соат: Ишларни сезувчан элемент 
жойланган кассетанинг ер юзасидан ҳар хил баландликларда бажариш 
мумкин. Баланд кўтарилган кассетада разведка зонасини кенглиги ортади, 
паст жойлашганда майдон жадаллиги ва разведка муфассаллиги ортади. 
Кузатув профиллари мўлжаллар ва харита бўйича, ҳамда махсус 
курсопрокладчик ёрдамида боғланади. 
Автогамма–съёмка натижалари гамма–нурланишни ҳар хил энергиялари 
учун 
∆𝐼 = 𝐼 − 𝐼
𝑜𝑐т
(қолдиқ фон автоматик ҳисобга олинган қийматлар)ни 
аналог ёзувини ленталари кўринишида тақдим этилади. Аниқланган аномал 
участкалар жойларга инструментал услубда “боғланади” ва машинани бир 
неча минутга тўхтатиб нуқтавий ўлчовлар билан, ҳамда ер усти гамма – 
спектрометрик съёмка билан текширилади. Материалларни бошланғич қайта 
ишлагандан сўнг графиклар харитаси ва 
∆𝐼
𝑗
харитаси тузилади. Уларда, “уч 
сиғма уч нуқта” қоидасидан фойдаланиб (ёки ЭХМ ёрдамида) аномалиялар 
ажратилади. Уларни геологик хариталар ёки бошқа маълумотлар билан 
солиштириб, радиоактив элементларга истиқболи баҳоланади. 
Пиёда (ер усти) гамма–съёмкаси – радиометрик тадқиқотларни асосий 
қидирув ва разведка усулларидан бири. Уни дала радиометрлари ва 
спектрометрлар (СРП–68, СП-4) ёрдамида ўтказадилар. Радиометрлар ва 
спектрометрлар вақти–вақти билан гамма–нурланишни стандарт намуналари 
(эталонлар) ёрдамида градуировка қилинади. Бу интеграл ёки спектрал 
радиоактивлик шкалаларини бўлимлари қийматларини аниқлаш учун лозим. 
Градировка маълумотлари бўйича гамма–нурланишни экспозицион дозаси 
қувватини аниқлаш мумкин (мА/кг ёки мкР/соат, 1мкР/соат = 0,0717 мА/кг). 
Асбобни иш тартибини торийли ёки радийли кичик назорат манбалари 
ёрдамида ҳар куни текшириб туриш тавсия этилади. 


Радиометрик съёмкалар мустақил – 1:10000 ва йирикроқ масштабда 
(профиллар орасидаги масофа 100 м дан кам) майдоний тадқиқотлар, ва 
йўлдош – 1:25000 – 1:50000 масштабдаги маршрутли геологик съёмкалар 
билан биргаликда ўтказиладиганлари бўлади. Йўлдош ва қидирув ишларида 
дала радиометрини чиқариладиган зондини гильзаси ер юзасидан 10 – 20 см 
баландликда жойлаштирилади ва оператор ҳаракатланаётганда жинсларни 
радиоактив фонини “эшитади” (ҳаракат йўналиши бўйича бир неча метр 
кенгликда). Ҳар 5 – 50 м да (съёмка қадами) ёки фонни аномал кўтарилишида 
гильзани детектор билан ерга 0,5-1 мин.га туширилади ва асбоб миллари 
бўйича майдон жадаллигининг ўртача ҳисоби олинади. Йўлдош ва қидирув 
гамма – съёмкасининг мақсади – маъданли майдонлар ва конларни аниқлаш. 
Аномал участкалар муфассал гамма – съёмкалар билан ўрганилади, масштаби 
1:10000 дан йирикроқ (1:1000гача), тўр зичлиги 100Х10 м атрофида (10х1м 
гача). Натижада алоҳида маъданли таналар ажратилади ва саноат истиқболи 
баҳоланади. 
1-расм. Тантал кони устида гамма – спектрометрия маълумотлари бўйича 
уран, торий ва калий концентрациялари профиллари. 
1 – қум – сланецли қатлам жинслари; 
2 – роговиклашган жинслар; 
3 – диабазли порфиритлар; 
4 – икки слюдали мусковитли гранитлар
5 –порфирсимон мусковитли гранитлар; 
6 – амазонит–альбитли гранитлар. 
Ер усти гамма – съёмкаси натижасида графиклар, графиклар харитаси, 
∆𝐼
𝛾 ,
жадаллиги харитаси, бунда 
∆𝐼
𝛾 ,
жинсларни гамма – активлигига
∆𝐼
𝛾 ,
=
𝐼
𝛾 ,
− 𝐼
нф 
эквивалент. Спектрометрик гамма – съёмка маълумотларини қайта 
ишлаш ҳар хил энергияларда
𝐼
𝛾 ,
ни ҳисобини олиш тезлиги бўйича уран, торий 
ва калий концентрацияларини 
(𝑔
𝑢
, 𝑔
𝑇ℎ
, 𝑔
к
)- ҳисоблашдир. 5.3 – расмда 
шарқий Сибирда ўтказилган спектрометрик гамма – съёмка натижаларини 


қайта ишлаш мисоли келтирилган, буни натижасида гранитлардаги тантал-
ниобийли минерализацияни ажратишга эришилган. 
Пиёда гамма – съёмканинг ўрганиш чуқурлиги 1 м дан ошмагани учун 
радиоактив маъданларга истиқболли участкаларда ўрганиш чуқурлигини 
ошириш учун чуқурлик гамма – съёмкаси ўтказилади, бунда жинсларни гамма 
– нурланиши шпурларда (чуқурлиги 1 м гача), баъзан 25 м гача чуқур 
скважиналарда аниқланади. Ўлчовлар пиёда ёки скважина радиометрларида 
ўтказилади. 
Тоғ жинслари намуналарини ва тоғ лахмларини деворларини 
радиометрик анализи (таҳлили) уларда уран, радий, торий ва бошқа 
радиоактив элементлар миқдорини баҳолаш учун хизмат қилади. Кўпинча 
жинсларни намуналаридан майдаланган талқонсимон намуналар ўрганилади. 
Намуна ва эталонни бир хил ҳажмидаги бета– ва гамма–активлиги (масалан, 
уранли кучсиз радиоактивли маъдан) ҳар қандай радиометр ёрдамида 
ўлчанади. Асбоблар бўйича нурланиш жадаллигини солиштириб ва 
эталондаги радиоактив элемент миқдорини билган холда, бу элементларни тоғ 
жинси намунасидаги эквивалент миқдорини баҳолаш мумкин. Жинсларни 
намуналаридаги уран, торий, калийларни миқдорини алоҳида аниқлаш гамма 
– спектрометрик анализ ёрдамида бажарилади. 
Махсус ёки дала радиометрлари ёрдамида конлардаги тоғ лахмлари, 
канавалар, шурфларни деворларини гамма – нурланишини ўлчаш мумкин. 
Бундай гамма–экспресс–анализ (ГЭА) радиоактив маъданли конларни 
разведкаси ва қазиб олинишида, бойитиш фабрикаларида (шу жумладан 
конвейер ленталарида, вагонеткаларда ва шу кабиларда) концентратларни 
ўрганишда кенг қўлланилади. 
Гамма – съёмка ечадиган масалалар. Гамма– ва спектрометрик гамма – 
съёмкалар фақатгина радиоактив маъданларни эмас, балки улар билан 
парагенетик ва фазовий боғланган норадиоактив фойдали қазилмаларни 
қидириш ва разведкалашда ишлатилади. Масалан, редкоземел элементлар
бокситлар, калий, бериллий конларида торийни миқдори юқори, ниобий, 
тантал, вольфрам, молибдан конларида – уран кўп, баъзи полиметал конларида 
– калий миқдори юқори.
Бошқа геофизик усуллар билан бир комплексда гамма – съёмкани қаттиқ 
фойдали қазилмаларни (айниқса, акцессор минерал радиоактив минерал 
бўлганда), ҳамда нефть ва газ қидиришда ишлатиш мумкин. Гамма – съёмкани 
геологик хариталаш вазифаларини ечиш учун ҳам ишлатиш мумкин. Ҳар хил 
табиий радиоактивлиги, ҳамда ютувчанлиги ва эманация қобилиятларига 
асосланиб жинсларни литологияси, бузилганлик даражаси (радиоактив 
элементларни миграциясини енгиллаштирувчи), гиллашганлиги (миграцияни 
қийинлаштирувчи) бўйича бўлакларга ажратиш, тектоник бузилмаларни 
аниқлаш (улардаги радиоактив элементлар тўпламлари бўйича) ва бошқа 
вазифаларни ечиш мумкин. 
Эманацион съёмкабу эманация миқдорини ўрганиш, яъни тупроқ 
остидаги, скважиналар ва тоғ лахмларини тўлдирган ҳаводаги радиоактив 
элементларни емирилишида ҳосил бўлган газсимон маҳсулотларни 


ўрганишдир. Радиоактив газлардан радон энг катта ярим емирилиш даврига 
эга (3,82 кун), шунинг учун эманацион съёмка амалда радон эманациясини 
ўлчайди. Жинсларни эманацияланиши ёки уларнинг радон эманациясини 
тупроқ ости ҳавосига ёки ер ости сувларига бериш қобилияти фақатгина уран 
қаторини радиоактив элементларини мавжудлиги ва миқдорига эмас, балки 
жинсларни тузилиши, уларни зичлиги, бузилганлиги, дарзланганлиги, 
намлиги, ҳарорати ва бошқа омилларга боғлиқ. Жинсларни эманациялар 
бериш даражаси эманациялаш коэффициенти С
э
билан тавсифланади. 
Жинсларни эманациялашидан ташқари эманация пайдо бўлиши уларни 
радон концентрацияси паст томонга диффузияси ва ер юзасига конвекцияси 
билан боғлиқ бўлади. Бу сабаблар юқори қатламда эманациялар 
концентрациясини кескин ўзгаришига олиб келади, бу метеорологик ва бошқа 
шароитлар билан боғлиқ, фақат 1 м чуқурликда у жинсларни эманациялаши 
билан белгиланади. Дала эманацион съёмкасини методикаси 0,5 – 1,0 м 
чуқурликдан тупроқ ости ҳавосини намунасини олиш ва эманометр ёрдамида 
ундаги радон концентрациясини аниқлашдир. Бунинг учун эманометр зонди 
тупроқ остига киритилади, насос ёрдамида камерага тупроқ ости ҳавоси 
тортиб олинади ва радон концентрацияси С
э
ўлчанади. Радоннинг суюқ 
намунавий манбалари ёрдамида эманометр ойига 1 марта градуровка 
қилинади, бу асбобни шкаласини бўлаклари қийматини аниқлаш учун лозим 
(Бк/дм
3
да). 
Эманацион съёмка маршрут бўйича ва майдон бўйича бўлиши мумкин. 
Ишларни масштаби 1:2000 дан 1: 10000 гача ўзгаради. Майдоний съёмкада 
профиллар орасидаги масофа 20 дан 100 м гача, қадам эса - 2 дан 10 м гача 
ўзгаради. Муфассал эманацион разведка майдоний съёмка кўринишида (10-
50) х (1–5 м) тўр бўйича ўтказилади. 
Эманацион съёмка натижасида графиклар ва радонни тенг 
концентрациялари С
э 
хариталари тузилади ва уларда аномалиялар – радонни 
юқори миқдорли участкалари ажратилади. Радиоактив маъданлар конлари 
устида аномалиялар юзлаб ва минглаб беккерель куб дециметрга етади. 
Эманациялаш жинсларни майдаланганлиги ва дарзланганлиги ҳисобига ошган 
участкалар устида аномалиялар ўнлаб беккерель куб дециметрни ташкил 
этади, нормал фон – одатда 30 Бк/дм
3
атрофида. 
Эманацион съёмкани радиоактив маъданларни ва радиоактив 
элементларни сочмаларини разведкалаш учун қўллайдилар. Ундан ташқари, 
уни радон ўтказиш қобилияти юқори бўлган участкаларни (ташламалар,
майдаланиш, дарзланиш, карстланиш зоналарини) ва экранлаш участкаларини 
(бундай жойларда газ ўтказмайдиган қатламлар - гиллар, сланецлар, музлаган 
жинслар ётади) аниқлаш учун ишлатилади. Умуман эманацион съёмкани 
чуқурлиги 5–10 м дан ортмайди. Бироқ радонни яхши ўтказадиган зоналар 
(ташламалар, ер ости сувларини жадал циркуляцияси зоналари ва б.) ҳисобига 
чуқурлик ўнлаб метрга етиши мумкин. Радон концентрациясини 
скважиналарда ўрганиш тектоник актив районларда қаттиқ зилзилаларни 
прогнозлаш бўйича тадқиқотларда қўлланиш топди. 


Табиий радиоактивликни ўрганишни ер ости усуллари. Табиий 
радиоактивликни ўрганишни бундай усулларига гамма – усулдан ташқари 
космик нурланишларни ер остида ёзиб олиш усулини (КНЕОЁУ) ёки 
геокосмик усулни киритиш мумкин. У тоғ лахмларида космик нурланишни 
қаттиқ (мю–мезонли ёки мюонли) компонентларини ўрганишга асосланган. 
Мюонлар бирламчи нурланиш ядроларини атмосферадан ўтишида ҳосил 
бўладиган иккиламчи космик нурларни катта қисмини ташкил этади (денгиз 
сатхида 70% атрофида). Мюонлар катта ўтувчанлик қобилиятига эга. Аммо, 
моддада жуда кучсиз электромагнит ютилиш мавжуд бўлганда мюонлар 
оқими чуқурлик бўйича йўқолиб боради. Йўқолиш асосан жинсларни 
зичлигига боғлиқ. Шунинг учун, мюонлар сувда 9 км гача, жинсларда эса 3–
4 км гача тарқалиши мумкин. Уларни сингиш чуқурлигини сув эквивалентида 
метрларда баҳолаш қабул қилинган, яъни мюонларни ютилиши ўрганилаётган 
жинслар қатламидагидек сув қатламидаги ютилиш (бундаги сув қалинлиги 
метрларда). 
Тоғ лахмларида мюонлар оқимини ўлчаш учун геокосмик телескоплар 
ишлатилади. Улар кассеталар тўплами (16 тагача) бўлиб, уларни ҳар бирида 
10 тагача газоразрядли счетчик ўрнатилган, булар асбоб йўналишини тор 
диаграммасини олиш учун ва юқори сезувчанлик учун лозим. 
Махсус электрон схема ва ўзи ёзувчи қурилма ёрдамида бир неча соат 
давомида мюонлар оқими автоматик равишда ёзиб олинади. Кузатувлар 
лахмлар бўйлаб лахмлар чуқурлигидан бироз кам қадамда ўтказилади. 
Мюонлар оқимини юқоридан ўрганиш учун телескоплар вертикал 
йўналтирилади. 
Майдон вариацияси, ер юзаси рельефи ва бошқалар учун тузатишлар 
киритилгандан сўнг ҳар бир нуқта учун мюонлар оқимини бирлик вақтдаги 
жадаллиги 
𝐼
𝜇
ҳисобланади. Махсус градуировка графиклари ёрдамида кузатув 
профиллари бўйлаб
𝐼
𝜇
графиклари сув эквиваленти чуқурлигигача Н
в
ҳисобланади. 
Агар маркшейдерлик боғланмаси маълумотлари бўйича кузатув 
пунктларини хақиқий жойлашув чуқурлиги Н маълум бўлса, ер юзаси ва 
кузатув нуқтаси орасидаги жинсларни ўртача зичлигини аниқлаш мумкин:
𝜎 = 𝐻
𝐵
/𝐻 
Шундай қилиб, геокосмик усулда олинадиган жинсларни асосий 
параметри лахм устидаги жинсларни ўртача зичлигидир. Ўртача зичликни 
лахм бўйлаб ўзгариши жинсларни литологияси, ғоваклилиги, дарзланганлиги 
карстланиши, сувланиши ўзгарганлиги, лахм устида фойдали қазилма 
мавжудлиги ҳақида далолат беради. 

Download 316,6 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish