|
MIRZO ULUG'BEK
(Tarixiy fojiadan lavhalar)
Qatnashuvchila r:
Mirzo Ulug’bek ibn Shohrux - buyuk olim, Movarounnahr hukmdori; 56 yoshda.
Abdullatif Mirzo - uning o'g'li; 30 yoshda.
Ali Qushchi - Ulug'bekning shogirdi va mahrami. Astronom; 35 yoshda.
Sakkokiy - mashhur shoir. Ulug'bekning do'sti; 45 yoshda.
Shayxulislom Burhoniddin - zamonaning taraqqiyparvar ulamolaridan; 65 yoshda.
Abbos - Sayid Obidning o'g'li. Abdullatifning mahrami; 28 yoshda.
Abdurazzoq Samarqandiy - mashhur tarixchi; 35 yoshda.
Bek Arslon - sardor; 50 yoshda.
Mavlono Shamsiddin Muhammad Miskin – Samarqand qozisi; 70 yoshda.
Piri Zindoniy (Hasan ohangar) - mahbus; 80 yoshda.
Berdiyor - Ulug'bekning navkari; 35 yoshda.
Ota Murod - dehqon; 67 yoshda.
Chin, Hind, Farang, Misr, Rus elchilari.
Amir Temurning arvohi.
Samarqand atrofida Ko'hak tog'ining etagida, uch oshyonalik rasadxonaning old tomoni va eshigi ko'rinadi. Hammayoq qorong'i. Faqat Chiniy koshonaning derazalaridan xira yorug' nurlar ko'rinadi. Osmon g'oyat yorqin. Go'yo firuza rang matmar ko'zguga sonsiz oltin zarralar sepilgandek fazoda va bepoyon samovotda sanoqsiz yulduzlar porlaydi. Ko'kdagi oy o'rog'i ufqlardan ko'tarilib ketmoqda. Bir tomonda baland minorada Mirzo Ulug’bek qo'llarini qovushtirgan holda koinotning bu sehrli kitobini sayr-u tomosha etmoqda.
ULUG’BEK
Go'daklikdan yulduzlarga bo'ldim oshifta.
Bilmak, butun koinotga sirdosh bo'lmoqlik,
Kitoblarning lol tiliga quloq solmoqlik,
Haqiqatgo'y donolardan ta'lim olmoqlik
Menga orom bermas edi o'sha chog'larda...
...Ma'rifatning dargohiga qo'ydim ixlosim.
Og'ir bo'ldi qismat menga ortgan vazifa.
Men, sultonlar o'rtasida bo'ldim donishmand,
Donishmandlar tepasida sulton sanaldim.
Ma'rifatni hukumatga qilib rahnamo,
Bu o'lkaning yerida ham yulduzlar yoqdim.
Insonlarga aytib turdim: boqqin samoga,
Qancha toza va musaffo, farahbaxsh, zebo.
Ey, odamzod, ibrat olgin yulduzlardan sen
Xayrixohlik va balandlik xislatlarida.
Shaltoqlarda ag'namagin, ko'taril, yuksal,
So'qir baxtdan ko'rar ko'zli baxtsizlik afzal.
Eh, saodat yaratilmas buyruqlar bilan
Zehnlarga nur urug'in sepdim muttasil,
Katta hosil kutmoqdaman, nuroniy hosil!
Devonbegi ajnabiy elchilar bilan - Chin, Hind, Misr, Farang, Rus elchilari bilan kirib keladi.
Ulug’bek
Xush kebdurlar, elchibeklar, dargohimizga,
Eshitgayman arzlarini!
Chin elchisi
Ma'lumingiz, shu huzurda turgan elchilar
Jannatmakon padaringiz Shohrux Mirzoning
Vafotida ta'ziyaga kelgan vakillar.
Undan keyin bizlar bir yil shaharma-shahar
Xurosonu Turkistonni sayr etib yurdik,
Hammayoqda mehmondo'stlik, ehtirom ko'rdik.
Hind elchisi
Hind mulkidan kelganimda niyat qilgandim,
Xurosonu Turkistonni sayr etib chiqsam,
Undan keyin ko'ra olsam janoblarini!
Zero, Hindning barcha orif va olimlari
Siz hazratning nomlarini ko'b ulug'laydi,
Madrasangiz, rasadingiz tillarda doston.
Samarqanddan Balx orqali Dehliga qadar
Borib kelgan karvonlarning suhbatlarida,
Ulug'bekning madrasasin xatm etib qaytgan
Hindistonlik mullalarning har kalomida
Donishmandlar shohin shohi Ulug'bek nomi.
Shukurlarki, ko'ra oldim janobingizni!
Misr elchisi
Biz Misrdan ta'ziyaga kelib qolganda
Sultonimiz Sizga yozgan salomnomani
O'zlariga bergan edim Hirot taxtida.
Turkistonning, Xurosonning donishmandlari
Yozgan nodir asarlari jahonda ma'ruf.
Samarqandning, Buxoroning olimlariga
Ilalabad minnatdordur arab ellari.
Hatto bizning tilimizni, tariximizni
Bizga ta'lim qilib turdi u donishmandlar.
Bizga agar lutf etilsa ruxsati oliy
U kitoblar nusxasidan olib ketgaymiz.
Farang elchisi
Biz dunyoning g'oyat olis chekkasidanmiz.
Mulkingizni kelib ko'rdik va ishondikki,
«Sharq vahshati» borasida hamma gap bo'hton
Va ko'rdikki, Ulug'bekning zamonasida
Dinu millat xusumati yo'q Turkistonda.
Ko'p bilimlar o'rgangusi faranglar sizdan.
Yuraklarda minnatdorlik hissi bilan biz
Yo'l olamiz uzoq yurtga - Farangistonga.
Mag'ribdagi insonlarga rostin aytamiz!
Rus elchisi
Muzli, qorli mamlakatdan keldim bu elga,
Ammo singdi yuragimga go'yo harorat.
Turkistonning matolari Moskovda tanqis,
Istar edik uzilmasin karvonlar safi.
Karvonlarga shohi bilan yuklansin do'stlik,
Shohi kabi muloyimlik, paxtaday soflik!
Ulug'bek
Amir Temur himmatidin Ulug'bek so'zim!
Sizlar ranji qadam qilib diyorimizga
Kelganingiz ehtirom deb tushunamiz biz.
Jannatmakon otamizning ta'ziyasiga
Qora libos kiyib kelgan do'stlarga rahmat!
Bundan buyon to'ylarga ham, bayramlarga ham
Tashrif qilib kelgaysizlar!.
Ali Qushchi bir dasta qo'lyozma kitoblar olib kelib Ulug'bekning oldiga qo'yadi.
Ulug’bek
Bu - shogirdim, Ali Qushchi, mahramim, do'stim.
Sizlar uchun olib kelgan esdalik - tuhfa.
Ali Qushchi
Ustoz Mirzo Ulug’bekning yulduz jadvali!
Ulug’bek
Bu asarlar uzoq mehnat samarasidur.
Shu jadvalda keltirilgan ta'rif va tavsif
Ko'kda bir ming o'n sakkizta yulduzga oid,
Borib bering shahringizda munajjimlarga.
Topganini baham ko'rar jo'mard odamlar,
Kashf etganin yashirmagay olimlar sira.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
