Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

14.3-расм. ¶ўза баргларининг I-V ўн кунлик давр давомида пайдо бўлишини ҳаво ҳароратининг ўртача ўн кунлик (t_ўрт) миқдорига боғлиқлиги.

Чигит униб чиққандан кейин биринчи чинбаргнинг пайдо бўлиши учун 115С (10С дан юқориси), иккинчи чинбарг учун 165С, учинчи чинбарг учун 220С, бешинчи барг учун 320С самарали ҳаво ҳароратлари йиғиндиси зарур бўлиши лозимлиги аниқланган.

¶ўзада 7-чинбарг ёйилиши даврида асосан ўсимлик шоналаш палласига кириши, ривожланишида бурилиш ҳисобланади. Бу даврдаги агрометеорологик шароитда ғўза гоҳ совуқ ҳавога, гоҳ қуруқ, илиқ, ҳаттоки иссиқ бўлган ҳавога ҳам дуч келади, яъни бу давр иссиқлик ва намликнинг нобарқарорлиги билан ажралиб туради. Давр давомийлиги 25-50 кунгача ўзгаради, ғўзада симподиал шохлар, ҳосил берувчи органлар пайдо бўлади. ¶ўзанинг ҳолатини баҳолашда 14.3-расмдан фойдаланилади. Масалан, униб чиқиш-биринчи чинбаргнинг чиқиш даврини қуйидаги мезон орқали баҳолаймиз. Агарда ҳаво ҳарорати биринчи ўнкунликда 26-27С тенг бўлса биринчи ва иккинчи чинбарглар пайдо бўлади бу эса ғўзанинг ҳолати аъло даражадалигини кўрсатади. Лекин ҳаво ҳарорати 22,1-26,0С бўлса бита чинбарг ҳосил бўлади ва ривожланиш фазаси яхши деб баҳоланади. Ҳаво ҳарорати 18,0-22,0С бўлса бундай шароитда биринчи барг пайдо бўлади лекин баргнинг ёйилиши кейинги иккинчи ўнкунликнинг (11-14 кун) бошланишига тўғри келади. Айрим вақтда ўнкунлик учун ҳарорат 16,0-17,9С бўлган ҳолатда биринчи барг пайдо бўлади аммо унинг ёйилиши иккинчи ўнкунликда (15-19 кун) кузатилади ва шароит қониқарсиз деб баҳоланади. Агарда ҳавонинг ҳарорати 15,9С биринчи чинбаргнинг ривожланиш давомийлиги 20 ва ундан ортиқ кунда кузатилса шароит ёмон деб баҳоланади.


14.3.4. Шоналаш-гуллаш даври.
Бу даврда ўсимликнинг вегетатив массаси сезиларли даражада ортади, илдизи тупроқнинг 70-80 см чуқурлигигача етиб боради, ғўзанинг намликка ва иссиқликка талаби кучаяди. Ҳавонинг ўртача суткалик ҳарорати эса 23-29С чегарасида ўзгариб туради. Лекин ўртача суткалик ҳаво ҳароратининг 30-31С гача кўтарилиши ғўзанинг ривожланишини тезлаштирмайди ва айниқса кундуз кунлари ҳарорат-нинг 38-39С ва ундан ҳам ортиб кетиши ўсимликка салбий таъсир қилади, чунки ўсимлик тўқималари кучли қизиб кетади. Шоналаш фазаси 50% га киргандан бошлаб намлик етарли бўлса (умумий ғунчалар сони ғўзанинг гуллаш фазасига 50% кирганда саналган сонига нисбатан олганда), биринчи ўн кунликда 15% ғунча сони шаклланади, иккинчи ўн кунликда 35% пайдо бўлади, учинчисида эса 50% ғунча тўпланади.