Hisob va audit

4-jadval Fermer xo'jaliklarida moliyaviy hisobotlarni taqdim etish davriyligi^10 Moliyaviy hisobot shakli
Taqdim etishning davriyligi
Buxgalteriya balansi-1-shakl	har chorakda
Moliyaviy natijalar to'g'risida hisobot-2-shakl	har chorakda
Pul oqimlari to'g'risidagi hisobot	har chorakda
Xususiy kapital to'g'risidagi hisobot	yillik
Debitorlik va kreditorlik qarzlari to'g'risida ma'lumotnoma	har chorakda

Fermer xo'jaliklarida moliyaviy hisobotni boshqa foydalanuvchilarga taqdim etish tartibi mustaqil ravishda korxona rahbariyati (unig mulkdorlari va

ta'sischilari) tomonidan tartibga solinadi va korxonaning hisob siyosatida ko'zda tutiladi.

Fermer xo'jaliklarida moliyaviy hisobot tuzilganda quyidagilar ta'minlanishi kerak:

• 
  hisobot davri ichida amalga oshirilgan hamma xo'jalik operatsiyalari va pul mablag'lari, asosiy vositalar, moddiy qimmatliklar va hisob-kitoblarning to'la aks ettirilishi;
  
• 
  analitik hisob ma'lumotlarining har oyning birinchi sanasida bo'lgan tegishli sintetik schyotning oborot va qoldiq summalari bilan bir xilligi;
  
• 
  buxgalteriya hisoboti va balanslari ko'rsatkichlarining sintetik va analitik hisob ma'lumotlari bilan bir xilligi.
  

Fermer xo'jaliklarida moliyaviy hisobotlarni shakllantirish jarayonida yuqorida keltirilgan asosiy shartlarni bajarmasdan tuzilgan buxgalteriya hisoboti va balanslari noto'g'ri tuzilgan deb hisoblanadi. Buxgalteriya hisobotini tuzishdan oldin hisobotning to'g'ri va real tuzilishini to'la ta'minlay oladigan zarur ishlar qilinishi shart. Joriy buxgalteriya hisoboti ma'lumotlarini umumlashtirish, sintetik va analitik schyotlarda hamma xo'jalik operatsiyalarini aks ettirish, sintetik hamda analitik schyotlar bo'yicha oborot qaydnomalarini tuzish va ular bo'yicha qoldiq summalarini aniqlash va boshqa ishlar buxgalteriya hisoboti tuzishdan avval bajarilgan bo'lishi kerak.
Fermer xo'jaligining yillik moliyaviy hisobotlari manfaatdor sub'ektlar: banklar, birjalar, investorlar, kreditorlar va shu kabilar uchun oshkora hisoblanadi. Manfaatdor shaxslar yillik moliyaviy hisobot bilan tanishish va nusxa ko'chirish xarajatlarini qoplab, uning nusxasini olish huquqiga egadirlar.

• 
  Ma'lumki, Prezidentning "Statistik, soliq, moliyaviy hisobotlarni, litsenziyalanadigan faoliyat turlarini va ruxsat berish tartib-taomillarini tubdan qisqartirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi Farmoni (16.07.2012 yildagi PF-4453- son) bilan hozirgi paytda barcha xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning hisobotlarni topshirishda elektron tizimga bosqichma-bosqich o'tkazilishi nazarda tutilgan. Hisobotlarni internet orqali topshirishning quyidagi bir qator afzalliklari bor:siz ish joyingizni tark etmagan holda turli nazorat qiluvchi organlarga istalgan vaqtda hujjatlarni topshirish imkoniyatiga ega bo'lasiz;
  
• 
  elektron hisobotni istalgan soliq inspektsiyasiga, u Qoraqalpog'istonda bo'ladimi yoki Toshkent shahridami, jo'natish uchun sizga 5 daqiqa kifoya;
  
• 
  hujjat aylanishining xavfsizligi yuridik jihatdan puxtaligi sizning elektron hisobotga noqonuniy kirishlardan muhofaza qilinishini kafolatlaydi.
  

Bugun hisobotlarni fermer xo'jaliklari tomonidan soliq organlariga jo'natishning bir qancha usullari mavjud. Ulardan qay birini tanlash masalasi muhim ahamiyatga egadir.
Fermer xo'jaliklari hozirgi kunda Respublikamizda elektron hisobotni jo'natishning eng keng tarqalgan usuli - ularni www.hisobot.uz,www.e-hisobot.uz va www.otchet.uz saytlari orqali jo'natishdir. Hisobotlarni interaktiv portallar orqali topshirish jarayoni oddiy. Davlat soliq qo'mitasining www.soliq.uz rasmiy saytida ularni jo'natishning tartib-qoidalari batafsil g'ritilgan.
O'z navbatida fermer xo'jaliklari tomonidan hisobotlarni internet orqali jo'natish muammolari sifatida quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  elektron hisobotlarni ularni topshirishning so'nggi kunlarida jo'natishning qiyinlashuvi;
  
• 
  ishi yaxshi yo'lga qo'yilgan EREPORTS V3.0 dasturiy mahsulotining etarlicha keng tarqalmaganligi, shu jumladan uni qo'llash bo'yicha yo'riqnomaning mavjud emasligi;
  
• 
  on-line rejimida soliq va moliyaviy elektron hisobotlarni to'ldirish tartib- qoidalarining uzunligi;
  
• 
  foydalanuvchilarda ular qo'llayotgan istalgan buxgalteriya dasturlari orqali olingan elektron hisobotni internetdan jo'natish imkoniyatining mavjud emasligi.
  

Bulardan tashqari, biz fermer xo'jaliklarida buxgalteriya hisobini samarali yuritish va axborotlar oqimida risklarni kamaytirish yuzasidan biz ular uchun maxsus qisqartirilgan (ishchi) schyotlar rejasini tuzib chiqib foydalanishga tavsiya etdik hamda u quyidagi 5-jadvaldagi shaklda bo'lishi mumkin.