Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

Evakuatsiya vaqtini aniqlashga oid variantlar

№	Variantlar
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
AxB	(15х17)	(17х19)	(13х11)	(15х11)	(17х16)	(11х14)	(16х18)	(14х11)	(13х19)	(14х11)
b	3	2	4	5	2,5	3,5	4,5	2,75	2,85	3,15
V	125	128	114	175	166	152	132	134	124	125
C	1,25	1,5	1,75	1,15	1,35	1,20	1,22	1,30	1,25	1,5
L	12	11	10	9	13	14	10	11	12	11
n	7	8	9	10	6	11	12	7	8	9
N	100	102	96	98	104	110	112	118	120	122
X	80	82	84	86	76	78	79	82	84	87
	65,22	70,25	72,23	68,19	66,23	58,18	65,22	70,25	72,23	68,19
Q	12800	11950	10600	12450	13200	12550	13000	10350	11250	12350
k	11	12	13	14	15	10	12	11	11	12
M	0,25	0,28	0,24	0,32	0,35	0,37	0,27	0,23	0,33	0,34
axb	5х6	6х7	10х8	10х9	6х8	5х9	6х7	8х9	9х6	7х8
L2	30	25	32	28	32	29	25	22	36	21
V2, V3	85,35	75,25	70,30	82,28	86,35	92,43	95,45	92,27	90,26	81,38
q	10	6	11	12	7	8	9	10	6	11

Kutilmaganda va birdan yuzaga kelgan xavfli vaziyatlarda (yong`in portlash, halokat, yer qimirlashi) korxonadan barcha ishlovchilarni tezda va xavfsiz evakuatsiya qilish talab qilinadi. Bunday sharoitda, qisqa vaqt ichida barcha ishlovchilarni bino yoki xonadan tashqariga yo`naltirish kerak bo`ladi.
Eng uzoq ish joylaridan evakuatsiya eshigigacha bo`lgan masofa ishlab chiqarishning toifasiga, binoning o`tga chidamlilik darajasiga va uning necha qavatligi ekanligiga bog`liq.
Evakuatsiya yo`llarining eni 1 m dan eshiklarning eni 0,8 m bo`yi 2 m dan kam bo`lmasligi kerak. Evakuatsiya yo`llari bo`lgan koridorlar zinapoyalar odamlar soniga qarab hisoblanadi. Zinapoyalarda tutun to`planmaydigan bo`lishi, ya’ni tutunning chiqarib yuborishi uchun tashqi tomoni ochiq yoki havoni chiqarib yuborishni ta'minlovchi texnik vositalarga ega bo`lish kerak yoki zina kataklari ichkari tomondan yong`in chiqishi mumkin bo`lgan binodan ajratilgan bo`lib tashqi tomondan yoritiladigan bo`lishi mumkin. Har xil balandlikdagi binolar uchun yong`inga qarshi narvonlar o`rnatilishi kerak.
Evakuatsiya chiqish yo`llari va ularga bo`lgan talablar. Har qanday bino loyihalanayotganda albatta yong`in vaqtida kelishlarni u yerdan o`z vaqtida chiqarib yuborish imkoniyatlarini yaratadigan evakuatsiya yo`llari tashkil qilinadi va evakuatsiya qilish tartibini belgilovchi grafigi osib qo`yilishi kerak. Evakuatsiya yo`llari har qanday korxona yoki tashkilot uchun kamida 2 ta bo`lishi kerak.
Yong`in sodir bo`lgan taqdirda binodan insonlar (ishchilar esa korxona yoki fabrika xonasidan) eng qisqa yo`l orqali belgilangan ma`lum vaqt ichida chiqib ketishlari zarur.
Biz misol tariqasida talabalar uyidagi tartibli ko`chirish rejasini ko`rib chiqamiz.
Yong`in sodir bo`lganda talabalar va xizmatchilarni evakuatsiya qilish yo`riqnomasini rejasi. (5.5- jadval)

5.5 -jadval.

Qarshi davlat universiteti № 3 talabalar uyi
(muassasaning nomi)

Harakat nomi	Harakatning tartibi va ketma-ketligi	javobgar shaxsning ismi sharifi
Yong`in haqidagi xabarlar	Yong`inni sezganda yoki boshlanganda darhol telefondan 01 orqali o`t o`chirishga qo`ng`iroq qilib yordam so`raladi.
Talabalar va xizmatchilar yonayotgan binodan evakuatsiya qilish yoki evakuatsiya tartibini har xil variantlari.	Talabalar va xodimlarni yong`in boshlangan xonalardan hamda yong`in tarqalishi mumkin bo`lgan xonalardan, evakuatsiya qilishni boshlash kerak. Hamma evakuatsiya qilinayotganlar tashqariga, koridorlar va ehtiyot chiqish yo`llari orqali darhol chiqishlari kerak.
Evakuatsiya qilinganlarning xisobini tekshirish	Evakuatsiya qilinganlarni hisobini sanab ro`yxati orqali aniqlash.
Evakuatsiya qilinganlar uchun joylashtirish punkti	Hamma talaba va xodimlarni xavfsiz joyga jo`natish manzilini ko`rsatish.
Paydo bo`lgan yong`inni o`z xizmat etuvchi personal (DPD) yordamida o`t o`chiruvchilar qismi yetib kelganda o`chirish.	O`t o`chirish yong`inni sezganda darhol evakuatsiyada ishtirok etmayotgan xodimlar tomonidan tashkillashtiriladi. Yong`inni o`chirish qurollaridan foydalaniladi.
Yong`inni tugatishda o`t o`chirish komandasi yetib kelgandan so`ng qatnashish.	Chaqirilgan o`t o`chirish qismini kutib olish. Universitet tomonidan kishi tayinlanadi.U yetib kelgan o`t o`chirish komandasining boshlig`iga yonayotgan va tutayotgan xonalarga evakuatsiya qilinganligini va qaysi xonada odam borligidan axborot berish kerak.

Yo`riqnomani tuzdi ___________________________________

Evakuatsiya rejasi va bajariladigan vazifalar bilan tanishdilar:
__________________________________________________/ - - - /
__________________________________________________/ - - - /


Takrorlash uchun savollar
1. Yong`in sodir bo`lganda odamlarni evakuatsiya qilish rejimi nima va evakuatsiya yo`riqnomasi qanday tuziladi?
2. Yong`in sodir bo`lganda o`qituvchi tomonidan qanday harakatlar amalga oshiriladi?
3. Yong`in sodir bo`lganda odamlarni evakuatsiya qilish rejasi qanday tuziladi?
4. Evakuatsiya qilishning taxminiy yo`riqnomasini tushuntirib bering.
5. Yong`in haqidagi xabar dastlab kimga yetkaziladi?
6. Evakuatsiya qilishning qanday variantlari mavjud?
7. Yong`in sodir bo`lganda chiqish yo`llari, ularga qo`yiladigan talablar.
Hisobotning mazmuni
Hisobotda ishning maqsadi, mazmuni talabalarni yong`indan evakuatsiya qilish rejasi va unga yo`riqnomasi tuzilib, ish to`g`risida qisqacha xulosalar keltiriladi hamda yo`riqnoma yoritilgan bo`lishi kerak.
Bob bo`yicha nazorat savollari.
1. Yong`in deganda nima tushuniladi?
2. Yong`inning davomiyligi nimalarga bog`liq?
3. Yong`inning xavfli va zararli omillari nima?
4. Yong`inni o`chirish moddalariga nimalar kiradi?
5. Yong`inni o`chiruvchi moddalarning klassifikatsiyasini ayting?
6. Yong`inni oldini olish tadbirlarini ayting?
7. Ishlab chiqarishda ishlatiladigan moddiylar yonish xususiyati bo`yicha necha turga bo`linadi va ular qaysilar?
8. Yong`in xavfli zonalarga qanday zonalar kiradi?
9. O`t o`chirgichlarlarning vazifasi nima?
10. Yong`inni aniqlashning avtomatik vositasi nima?
11. Yong`in xavfi bo`yicha umumiy ko`rsatkich sifatida qanday omillar hisobga olinadi?
12. Yong`in xavfi bo`yicha modda va materiallar qanday turlarga bo`linadi?
13. Yonmaydigan, qiyin yonuvchan moddalar deb qanday moddalarga aytiladi?


VI BOB. BIRLAMCHI TIBBIY YORDAM KO`RSATISH ASOSLARI
6.1. Shikastlanganlarga tibbiy yordam ko`rsatish va ularni saralash.

O`zbekiston Respublikasi VM 1997 yil 23.12 558-sonli “FV da ogohlantirish va unda harakat qilish davlat tizimi (FVDT)” qarorida aholi va hududlarni tinchlik va maxsus davrlarida muhofaza qilish chora – tadbirlari ko`rsatilgan.

FVVda shunday vaziyatlarda yordam ko`rsatadigan maxsus tashkiliy guruhlar va professional qutqaruv otryadlari bor. Ular shikastlanganlarga yordam ko`rsatish uchun kerak bulgan barcha zamonaviy texnik vositalar bilan ta’minlangan. Lekin shunga qaramasdan aholi va hududlarni katta FV larda to`liq himoya qila olmaydi. Shuning uchun aholining tayyorgarligi yaxshi bo`lishi kerak. Bino va inshootlar mustahkam qurilgan bo`lishi shart.
Buzilgan vayronalar ostidan shikastlanganlarni qutqarishda qavm-u qarindoshlari yordamida 50% i, erkin jamoa qutqaruvchilari yordamida 30 % i topiladi va qutqariladi.