Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

Shikastlanganlarni qidirish usullari:

1. 
   Shikastlanganlarni mexanizatsiyalashgan vositalar (vertolet, samolyot, maxsus mashinalar) bilan qidirish.
   
2. 
   Kuzatish yo`li bilan qidirish.
   
3. 
   Qidiruv guruhi bilan qidirish.
   
4. 
   Sanitariya patrullari.
   
5. 
   Sanitariya-xaskashlash yo`li bilan qidirish.
   
6. 
   Yoritish moslamalari bilan kechasi qidirish.
   

Bino va inshootlar qulaganda insonlar vayronalar ostida qolib ketadi va har xil shikast, jarohatlar oladi. Shuning uchun erkin jamoa qutqaruvchilari o`qitilgan, birinchi tibbiy yordam bera oladigan bo`lishlari kerak.
Qutqaruvchilar quyidagi xavfsizlik choralariga rioya qilishlari kerak:
1. Erkin qutqaruvchilar xavfsizlikka rioya qilishlari lozim.
2. Xavfsizlikning eng muhim choralaridan biri birgalikda ishlashdir. Qutqaruvchilar 2 , 3 , 4 va 5 tadan bo`lib ishlashlari kerak.
3. Qutqaruvchi keraksiz bo`lgan xavfga, ya’ni o`zini ochiqdan-ochiq xavfli vaziyatga solib, muammo keltirib chiqarmasligi kerak. Sherik bilan ishlaganda birinchisi qutqarish ishlari bilan band bo`lganda, ikkinchisi uni kuzatib turadi va xavfsizligini ta’minlaydi.
4. Shaxsiy xavfsizlikni ta’minlash uchun kerak bo`ladigan narsalar: kaska (qalpoq), ko`zoynak, changdan saqlovchi niqob (gaz niqoblar, respiratorlar, paxta dokali bog`lamlar), qo`lqoplar, rezina yoki lateks qo`lqoplar, pishiq oyoq kiyimlar, fonar, arqon, tizzani himoya qilish uchun “nakolennik” va markerlar.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ga qarashli qidiruv va qutqaruv xalqaro tashkiloti odamlarni vayronalar ostida qutqarishning 6 ta bosqichini ajratadi:

1. 
   Vaziyatga baho berish.
   
2. 
   Injener tarmoqlarini uzish.
   
3. 
   Voqea joyini ko`zdan kechirish.
   
4. 
   Buzilgan, qulagan binolar ostini tekshirish.
   
5. 
   Vayronalarni qisman tozalangandan so`ng tekshirish.
   
6. 
   Hech kim qolmaganligiga ishonch hosil qilib, vayronalarni tozalash.
   

Yuqoridagi 3 ta bosqich “yengil qidiruv va qutqaruv” ishlarini tashkil qiladi va uni erkin jamoat qutqaruvchilari amalga oshira oladi.
Keyingi 3 ta bosqich professional qutqaruvchilar ishtirokida amalga oshiriladi .
Talofatning birinchi kuni, ya’ni dastlabki 24 soat “oltinga teng soatlar“ hisoblanadi, chunki aynan shu daqiqalarda insonlar tirik qolishga, ularni hayotini saqlab qolishga imkon bo`ladi. Afsuski, bu vaziyatlarda o`sha joyda bo`lgan odamlargina bir-biriga yordam bera oladilar. Ko`pchilik hollarda qutqaruv ishlari qo`shnilar va qarindoshlar tomonidan amalga oshiriladi .
Halokatning ilk daqiqalarida har qanday odam yordam ko`rsatishni bilishi kerak. Odam resurslariga quyidagilar kiradi:

1. 
   Harbiylar
   
2. 
   O`t o`chiruvchilar
   
3. 
   Favqulodda Vaziyatlar Vazirligi (FVV) xodimlari
   
4. 
   Militsionerlar
   
5. 
   Vrach, hamshira, sanitarlar
   
6. 
   O`rgatilgan erkin qutqaruvchilar
   
7. 
   Elektriklar
   
8. 
   Tarjimonlar
   
9. 
   Injenerlar
   
10. 
    Arxitektorlar
    

Birinchi yordam ko`rsatishda dastavval qilinadigan ish — hodisa sodir bo`lgan joyni ko`zdan kechirib, qutqaruvchiga, atrofdagilarga yoki jabrlanuvchilarga nisbatan tahdid tug`diradigan narsa bor-yo`qligini aniqlashdan iborat. Agar qutqaruvchining o`zi ham qurbon bo`lsa, u boshqalarga ko`mak bera olmay qoladi. Jiddiy avariya yoki hodisa sodir bo`lgan joyga juda ehtiyotkorlik bilan yaqinlashish kerak. Hodisa sodir bo`lgan joyda aniq xavf mavjud bo`lsa, qutqaruvchining imkoniyatlari cheklangan bo`ladi. Joyni ko`zdan kechirish paytida o`ziga va atrofdagilarga nisbatan aniq xavf tug`diruvchi hamma narsaga e’tibor berish lozim. Bular: to`kilgan yoqilg`i, chiqayotgan gaz, uzilgan elektr simi, bosib kelayotgan suv oqimi singari tabiiy omillar va hokazolar bo`lishi mumkin. Bunday holatda birinchi yordam ko`rsatish qoidalari asosida harakat qilish lozim. Tez yordam chaqirganda baxtsiz hodisa turi hamda jabrlanganlar soni to`g`risida imkoni boricha aniq, ma’lumot berish, atrofdagilarning hammasini jabrlanuvchilarga yordam ko`rsatishga jalb qilish kerak.