Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

Destruksiya tamoyili lotincha so`z bo`lib ”buzuvchi” degan ma'noni beradi. Uning mohiyati shundan iboratki, bunda xavfli natijaga olib keluvchi tizim undagi bitta yoki bir necha elementlarni bartaraf qilish bilan buziladi. Destruksiya tamoyili tashkilan ko`rib o`tilgan tizimlilik tamoyiliga bog`lik va qisman universal ahamiyatga egadir.
Xavfsizlikni tahlil qilganda oldin tizimlilik tamoyili ishlatiladi, keyin destruksiya tamoyilini hisobga olib, tizimning ayrim elementlarini bartaraf qilishga yo`naltirilgan tadbirlar ishlab chiqiladi (istalgan maqsadga olib keluvchi).
Xavflarni bartaraf qilish tamoyili - o`z ichiga texnologiyalarni o`zgartirish, xavfli narsani xavfsiziga almashtirish, xavfsiz jihozlarni qo`llash, mehnatni ilmiy tashkil qilish va vositalarni takomillashtirish bilan xavfli va zararli omillar bartaraf qilinadi. Bu tamoyil o`zining mazmuni bilan juda ilg`or va amalga oshirish shakli bilan juda ko`pdir.
Xavflarni kamaytirish tamoyilining mohiyati shunday qarorlarni qo`llashga asoslangan bo`lib, xavfsizlikni oshirishga yo`naltiriladi, lekin talab qilingan darajada yoki me'yoridagi yutuq amalga oshirilmaydi. Bu tamoyil ma'lum ma'noda kompromis xarakterga egadir.
Operatorni almashtirish tamoyili shundan iboratki, bunda operatorning vazifasi ishlab chiqarish robotlariga, avtomatik manipulyatorlarga topshiriladi yoki texnologik jarayonni o`zgartirish hisobiga butunlay yo`q qilinadi.
Inshakltsiya tamoyili lotincha so`z ”bo`lib, xabardor qilish, bir narsa haqida ma'lum qilish” degan ma’nolarni beradi. Bu ishlovchilarni zararli omillar ta’siridan xalos qiladi, lekin omillarning o`zi yo`q qilinmaydi. Uning mohiyati bir ma’lumotni xizmatchiga yetkazish va uni egallab olish ko`zda tutilgan xavfsizlik darajasini ta’minlaydi. Buni amalga oshirish usullari; o`qitish, yo`riqnomalar o`tkazish, xavfsizlik rang va belgilarini qo`yish, ogohlantiruvchi yozuvlar va jihozlarni markirovka qilish va hokazo.
Klassifikatsiya tamoyili - bu xavf bilan bog`liq belgilariga qarab obyektlarni sinf va toifalarga bo`lishdan iborat.