Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

Ish joyi - bu inson mehnat faoliyatini amalga oshirishga “Inson-mashina ishlab chiqarish muhiti” tizimida ma'lumotlarni aks ettirish vositalari, boshqarish qismlari va yordamchi jihozlar bilan jihozlangan joydir.
1.2 -jadval
Boshqarish organlariga qo`yiladigan kuch kattaligi

Boshqarish qismlari	Kuch kattaligi H)
Dasta:me'yoriy maksimal	20-40 100
Knopka, tumbler, qoshgichlar:yengil turi og`ir turi	1400-1600 6000-12000
Oyoq pedallari: kam ishlatiladigan tez-tez ishlatiladigan	500gacha 20-50
Qo`lda boshqarish dastaklari uchun	130-160
Davriy ishlatiladigan ko`p ishlatiladigan	20-40

Ish joylari yakka va jamoa turlarga bo`linib, “tikka”, “o`tirib” va “tikka-o`tirib” ishlashga mo`ljallanadi.

Egronomika ish joylarini loyihalashga talablarni ifodalab beradi. Asosiy va qo`shimcha harakat zonalarni aniqlaydi, tegishlicha poldan balandlik bo`yicha, simmetriya o`qidan front bo`yicha jihozlarning joylashish zonalarini aniqlab beradi.
Odam har xil ishchi holat (tik, o`tirgan, yotgan va engashgan)larining optimal va chegaraviy o`lchamlarini aniqlash uchun ish joyini qulay tashkil qilishda ishlatiladigan zarur antropometrik ma’lumotlar tizimlashtiriladi. Ishning va ishchi holatlarning xarakteriga bog`liq hamda har xil turdagi ishchi stollar va o`rindiqlarni konstruksiyalash bo`yicha umumiy tavsiyalar yaratiladi.
Ish joyini rejalashtirish va joylashtirishda quyidagi tamoyillarga amal qilish tavsiya qilinadi: boshida to`liq rejalashtirish, keyin qismlarini, oldin optimal holda, keyin amaliy ruxsat qilinganini; ish jarayoni va jihozni rejalashtirishga yagona tizim talablari bilan yondashish.
Ish joyini tashkil qilishda quyidagilarni ta'minlash maqsadga muvofiq: operatorning ma'qul ishchi holati (tik yoki o`tirgan holda); muhimligi va ko`rish maydoni doirasida foydalanish jadalligiga qarab boshqarish qismlari va indikatorlarini qulay joylashtirish; operatorga harakatlanish va siljishda yetarli erkinlik berilishi; ish joyi elementlarining eng yaxshi ko`rinishi; insonning antropometrik, fiziologik va psixologik tavsiflarining ish joyi konstruksiyasiga mosligi; mashinadan kelayotgan ma’lumotlar tezligi va hajmining inson tomonidan qabul qilish va ishlov berishi imkoniyatlariga mosligi; operatorlarning ish vaqtida qisqa muddatli dam olishlari uchun sharoit bo`lishi; ishlovchilarni xavfli va zararli ishlab chiqarish omillaridan himoya qilish.
Ish joyi o`zida ma'lumot (MAEV joylashgan bo`shliq) va motor (boshqarish qismlari joylashgan bo`shliq) maydonlarini tashkil qiladi (1-rasm).
Ma'lumot maydonida bir-biridan farqli uchta zona mavjud: birinchi zonada - ko`rsatkichlarni aniq va tez hisoblash talab qilingan MAEV joylashgan (rasmga qarang); ikkinchi zonada ko`rsatkichlarni kamroqi aniqlik va tezlikda hisoblash talab qilingan MAEV joylashgan; uchinchi zonada juda kam ishlatiladigan vositalar joylashadi.
Motor maydoni ham 3ta zonadan iborat: juda tez foydalaniladigan (bir minutda kamida 2 marta) va optimal yeta oladigan juda muhim: boshqarish qismlari joylashgan - birinchi zona; tez ishlatiladigan boshqarish qismlari (1 soatda 2 martadan ko`p) va yengil eta oladigan kam muhim vositalar joylashgan - ikkinchi zona; kam ishlatiladigan (1 soatda 2 martadan kam) vositalar joylashgan -uchinchi zonalardan iborat.