Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019


Faoliyat xavfsizligini ta’minlashning ergonomik asoslari



Download 6,65 Mb.
bet19/147
Sana06.03.2022
Hajmi6,65 Mb.
#485007
TuriУчебное пособие
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   147
Bog'liq
HFX-amaliy (2)

1.5. Faoliyat xavfsizligini ta’minlashning ergonomik asoslari

Ergonomika ilmiy fan bo`lib, u texnika, psixologiya, fiziologiya va gigiyena fanlarining birikishidan paydo bolgan. Unda anatomiya, biomexanika, toksikologiya, antropometriya va biofizika fanlarining ma'lumotlari qo`llaniladi.


Ergonomika mehnat jarayonlarida qulay (optimal) sharoitlarni yaratish maqsadida insonning funksional imkoniyatlarini va afzalliklarini o`rganadi. Bunda mehnat yuqori unumli va ishonchli bo`lab hamda intellektual va flzik rivojlanishga yangi imkoniyatlar ochadi. Boshqacha qilib aytganda, inson tavsiflari bilan muhit tavsiflari o`rtasida ma'lum kelishuvchanlik haqida so`z boradi.
Albatta bunda o`ziga yarasha hayot faoliyati xavfsizligining ayrim masalalari yechiladi. Lekin bu soha bilimlarini bir-biriga tenglashtirmoq to`g`ri kelmaydi. Qisman ergonomika texnikani insonlarga moslashtirishga intiladi, ammo bu masala har doim ham yechilavermaydi. HFX esa insonni texnikaga moslashtirish muammolarini ko`radi.
Ergonomika - mehnat qonuniyatlari va ishchi jarayonlar haqidagi fandir. Ergonomika tushunchasi grekcha “ish va qonun” degan so`zlardan kelib chiqqandir. Ergonomika so`zini birinchi bo`lib, 1875- yili o`zining “Ergonomika jihatilari, ya’ni mehnat haqidagi fan” degan ishida polyak olimi Yastshembovskiy taklif qilgan.
Yangi ilmiy fanni yaratish g`oyasi boshida 1921 yilda sobiq ittifoq olimlari Bexterev V.M. va Myasnitsev V.N.lar uni “egologiya” keyin “ergonologiya” deb atashni taklif qilishgan.
1949-yilda Angliyada yangi ilmiy fanni yaratish uchun fanning har xil sohalaridan bir guruh mutaxassislar birikkanlarida ergonomika
tushunchasi qabul qilindi. Bu tushuncha asta-sekin keng tarqala boshladi, nainki u bilan birgalikda boshqa ta'riflar ham ishlatilib kelindi; misol: inson injeneriyasi, muhandislik psixologiyasi, inson-mashina tizimida izlash, inson omillari kabi tushunchalar.
Ergonomika texnika rivojlanishining ma'lum etapi (bosqichi)da paydo bo`lgan bo` lib, ishlab chiqarishda muhim muammolarni yechishda zarur shart-sharoitdir. Yangi jihoz va unga to`g`ri kelgan ishlab chiqarish muhitini loyihalashda sodir bo`ladigan ko`pchilik savollarni faqat sog`lom fikr asosida yechish mumkin bo`lmaganda, ergonomikaga murojaat qilinadi.
Ergonomika fanining maqsadi - mashina va ishlab chiqarish qurollarining o`lcham (parametr)larini hamda ishlab chiqarish muhitini inson ehtiyojlariga moslashtirishdir, ya'ni mehnat jarayonlarini me'yorlash (optimallashtirish) va hamma ko`ngilsiz ishlab chiqarish omillarini bartaraf qilish yoki maksimal kamaytirishdan iboratdir.
Ishlab chiqarishda yechiladigan asosiy ergonomik vazifalarni quyidagi tartibda sinflashimiz va turlarga bo` lishimiz mumkin:
1. Psixologik yuklanishni kamaytirish (nazorat tizimlarini avtomatlashtirish; ishlab chiqarish jarayonlarini stabillashtirish; ish xavfsizligini ta'minlash; jihozlar ishining ishonchliligini ta'minlash; me'yoriy darajagacha ma'lumotlar hajmini kamaytirish; sozlash va nazoratning qulay tizimlarini tashkil qilish; nazorat va sozlash tizimlarini markazlashtirish ;
2. Shinam ishchi muhitini ta'minlash (ishlab chiqarish ziddiyatini yaxshilash);
3. Ishning qulayligini ta’minlash - bunda qulay bo`lgan jihoz, mebel, asbob, maxsus kiyimlarni yaratish va ishlatish, hamma jihozlarni badiiy konstruksiyalarini yaxshilash kiradi;
4. Ishlab chiqarishni qulay tashkil qilish (jihozlarni qulay joylashtirish; ishchi zonani to`g`ri tashkil qilish; tashish va ortish ishlarini kamaytirish; ishlash va dam olishni to` g` ri tashkil qilish; maishiy xizmat qilishni to` g` ri tashkil qilish) ;
5. Kadrlar bilan ishlash (bunga kasbiy tanlash, yo`riqnomalar o`tkazish, tajriba almashish, kasbiy o`qitish va malaka oshirish kiradi);
6. Fiziologik yuklanishni kamaytirish (shinam havo iqlimini va yorugligini yaratish; shovqin va titrashga qarshi kurash tadbirlari; ish jarayonlarni mexanizatsiyalash va avtomatizatsiyalash hamda jihozlarni yaratish; ish joyini to`g`ri tashkil qilish; ishchi zonani to`g`ri ta'minlash; qulay harakatlanishni tanlash; boshqarish qismlarini to`g`ri tanlash va joylashtirish; boshqarishni markazlashtirish.
Operatorning sezgi a’zolariga ta’sir qilishga qarab MAEV quyidagi: vizual, akustik va tdalolatnomaik turlarga bo`linadi.
MAEVlarga quyidagilar: yozuvli yoki simvolli tahtani yorituvchi cho`g`lanuvchi lampalar, strelkali-shkalali o`lchov asboblari, har xil ko`rsatkichlar, hisoblagichlar, ovozli ohanglar, sirenalar, ekranlar, sxemalar va hokazolar kiradi.
1.2-jadvalda boshqaruv qism (organ)lariga qo`yiladigan optimal kuch qiymatlari keltirilgan. Boshqarish qismlari va ma'lumotlarni aks ettiruvchi vositalar bir xil seziladigan va tez topiladigan joyda o`rnatilgan bo`lishi lozim. Buning uchun ularga yoki ular joylashgan yerda tushuntirish yozuvlari yoki ma’noli simvollar keltirilishi hamda ularni bir xil olcham, shakl va ranglarda ishlanishi lozim.

Download 6,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   147




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish