Har qanday fanni o’rganish ilmiy usuldan boshlanishi kerak

Termoyadro reaksiyasi
Termoyadro reaksiyasida ikkita kichikroq bo’lgan yadrolar kattaroq yadro hosil qilish uchun birlashadi. Bunda massa kamayib, yadro bo’linishidan ham ko’proq energiya ajraladi. Lekin sintez reaksiyasida vodorod yadrolarining itarilish kuchini yengib, ularni birlashishini ta’minlash uchun 100 000 000 ° S temperatura zarur bo’ladi. Bunday birlashish reaksiyalari Quyosh va boshqa yulduzlarda sodir bolib, bizni issiqlik va yorug’lik bilan ta’minlaydi.
Quyoshda ishlab chiqarilayotgan juda katta energiya miqdori har sekundda 6 ·10¹¹ kg vodorod birlashishidan hosil bo’ladi. Yadro sintezi reaksiyasida vodorod izotoplari birlashib geliyga aylanadi va juda kata energiyani ajratadi. Olimlar kelgusida termoyadro sintez reaksiyalar radioaktiv chiqindilarining yarim yemirilish davri kichikroq va miqdori iloji boricha kamroq bo’lishini kutishmoqda. Lekin shu vaqtgacha termoyadro reaksiyalarini o’tkazish eksperiment bosqichida chunki kerakli bo’lgan, juda yuqori temperatularga erishish qiyin, va temperaturani bir meyorda ushlab turish undan ham qiyin. Butun dunyoda ilmiy tekshirish guruhlari yadro sintezi reaksiyalarini nazorat qilish texnologiyalari ustida ishlab, yadro energiyasini ishlab chiqarishni bizning hayotimizda oddiy jarayonga aylantirishga intilmoqdalar.*

2-MA’RUZA

mavzu:ERITMALAR. MODDALAR ERUVCHANLIGI
Ma’ruzani o’qitish tеxnologiyasi


«Eritmalar. Moddalar eruvchanligi»
mavzusi bo`yicha ma’ruza
mashg`ulotining tеxnologik xaritasi
Mavzuning mazmuni.
Bugungi vazifamiz eritmalar bilan tibbiyot nuqtayi nazaridan tanishib chiqish. Albatta, har qanday tushunchani o’rganishga boshlaganda unga ilmiy ta’rif beramiz. Ikki yoki undan ortiq tarkibiy qismlardan tashkil topgan, o’zgaruvchan tarkibli, kondensirlangan, gomogen, termodinamik turg’un sistemalarga eritmalar deb ataladi. Eritmalarga xos bo’lgan asosiy belgilar, ayni termodinamik sharoitda ularning bir jinsli va bir xil tarkibli bo’lishidir.

Eritmalarning tarkibiy qismini erituvchi va erigan moddalar tashkil etadi. Eritmalar erituvchi va erigan moddalarning agregat holatiga qarab, gazsimon, suyuq va qattiq holatda bo’lishi mumkin. Nafas oladigan havo bir necha gazsimon moddalar (O₂, SO₂, N₂ va inert gazlar) aralashmasidan iborat bo’lgan gomogen sistema bo’lib, uni gazsimon eritmalarga kiritish mumkin. Latun qotishmasi - ruhning misdagi eritmasi va boshqa turli qotishmalar qattiq eritmalarga misol bo’ladi.

Suyuq eritmalar, birinchi navbatda suvli eritmalar, tabiatda juda ko’p tarqalgan bo’lib ular muhim ahamiyatga ega bo’lgan eritmalardir. Organizmda boradigan turli fiziologik jarayonlar, hayotiy zarur o’zgarishlar, shu jumladan modda almashinuv jarayoni suyuq eritmalarda asosan suvli eritmalarda sodir bo’ladi.
Biologik suyuqliklar - qon plazmasi, limfa, oshqozon shirasi siydik, so’lak va boshqalar, asosan oqsillar, lipidlar, uglevodlar, tuzlarning murakkab eritmalaridir.
Turli kasalliklarni davolashda dorivor moddalarning suvdagi eritmalaridan foydalaniladi. Tibbiyot amaliyotida turli konsentratsiyali eritmalaridan foydalaniladi. Shu sababli tibbiyot xodimlari uchun eritma konsentratsiyalarining o’lchov birliklarini bilish zarurdir.*