Har qanday fanni o’rganish ilmiy usuldan boshlanishi kerak

Eruvchanlikka xaroratning ta'siri
Gazlarning eruvchanligi ekzotermik jarayon (∆H > O) bo’lganligi sababli, xaroratni ko’tarilishi bilan gazlarning suyuqliklarda erishi kamayib, aksincha xaroratni pasaytirish bilan eruvchanliklari ortib boradi. Organik erituvchilarda gazlarni eruvchanligi ko’pincha issiqlik yutilishi bilan boradi. Bunday hollarda xaroratni ko’tarilishi bilan gazlarni eruvchanligi ortib boradi. Shuning uchun ham odam organizmining harorati ko’tarilishi kislorod yetishmovchiligiga olib keladi va odam organizmi o’zini betob sezadi. Kristall moddaning suvdagi eruvchanligi harorat ortishi bilan ortib boradi.


Eruvchanlikka bosimni ta'siri
Gazlarning eruvchanligi bosimga bog’liqligi Genri qonuni bilan ifodalanadi.
Ma'lum hajm suyuqlikda, o’zgarmas xaroratda erigan gazning massasi, uning parsial bosimiga to’g’ri proporsionaldir.
α = K ∙ P
α - toyingan eritmadagi gazning absorbsiyalanish koeffitsiyenti
P - gazning bosimi,
K - gazning tabiatiga bog’liq bo’lgan proporsionallik koeffitsiyenti.
*Genri qonuni quyidagi misollarda oson tasdiqlanadi: Yuqori bosimda, ko’p gazning miqdori ko’p bo’ladi. Shirin ichimliklarga baland bosimda soda qoshilsa undagi CO₂ning eruvchanligi ortadi. Qachonki idishni atmosfera bosimida ochsangiz, CO₂ning eruvchanligi kamayaib ketadi. Natijada CO₂ pufakchalari tezda eritmani tark etai. Pufakchalarning yorilishi issitilgan idishni ochganingizda yana ham yaqqol ko’rinadi.

Eritmada gazning bosimi kamayishi bilan, gazning eruvchanligi kamayadi.*
Genri qonunini ideal gazlar uchun va faqat suyultirilgan eritmalar uchun va past bosimda qo’llash maqsadga muvofiqdir.
Gazlar aralashmasidagi eruvchanlikni tahlil qilganda, Genri qonuniga qo’shimcha kiritiladi va bu qonun Genri-Dalton qonuni deyiladi va har bir gazning parsial bosimi hisobga olinadi:
α_i = K_i × Pi
Bu yerda: Pi - alohida ko’rilayotgan gazning parsial bosimi.
Gazning parsial bosimi deb, gazlar aralashmasi egallayotgan idishni, ko’rilayotgan gaz bir o’zi egallaganda, ko’rsatilishi mumkin bo’lgan bosimiga aytiladi.
Demak, gazlarning eruvchanligi uning parsial bosimiga to’g’ri proporsional bo’lib, parsial bosimni kamaytirilishi gazning eruvchanligini kamayishiga sabab bo’ladi. Gazlar aralashmasining umumiy bosimi, qaysi gaz ekanligidan qat'iy nazar gaz zarrachalarining bir biri bilan ta'sirlashishining natijasidir. Gazlar aralashmasida har bir gaz o’zining parsial bosimini namoyon qiladi. Dalton qonuniga binoan aralashmadagi gazlar parsial bosimlarining yig’indisi aralashmaning umumiy bosimiga teng.
P_um. = P₁ + P₂ + P₃ ….