Хаиткариева сабохат хашимовнанинг ўзбекистон тарихи фанидан

Биринчиси, матбуот эркинлигининг ижтимоий - сиёсий асоси. Бу бош
асос матбуотнинг қайси ижтимоий борлиқда, қандай тузумда фаолият
кўтсатиши, қайси ижтимоий онгнинг кўриниши эканлиги, қайси мафкура ва
ғояларга хизмат қилишидан келиб чиқади.
Иккинчиси, матбуот эркинлигининг иқтисодий асоси, бу асос матбуот
нашрлари ва оммавий ахборот воситаларининг ким томонидан, қайси
м аблагиар эвазига чиқарилиши билан богииқ, яъни матбуот кимнинг
м аблаги эвазига, иқтисодий қоилаши натижасида чиқса ўша учун эркин
боиади
Учинчиси, матбуот эркинлигининг маънавий асоси, бу асос уни
чиқараётган шахс, гуруҳ, унда ишловчи жумалистларнинг ички дунёси,
дунёқараши, эътиқоди билан богииқ.
Қъзбек журналистикасида матбуот эркинлиги ҳақида тарихий шиор ХХ аср
бошида Туркистонда вужудга келган жадид матбуотида кўтарилган эди. Бу
матбуот 1906-йилдан то 1916-йилгача боиган даврда халқни ўзлигини
англашга, уюшишга чақиради. О иканинг моддий ва маънавий
бойликлари талон - тарож қилинаётганини ошкор қилади.
Сирожиддин Аҳмедов ҳамда Қаҳрамон Ражабовларнинг жадидчиликка
оид мақолаларида “Жадид матбуоти” ўз вакилларининг фикрларини э ио н қилар
екан, халқни “Ҳар вақт ғафлат уйқусидан уйғотувчи”, “Миллий онгининг
очқичи” эканлигини намоён этиш билан бирга Туркистон халқини ҳур
фикрлашга ва катта сиёсий курашга ҳозирлай олди.... деган фикрни айтишади.
Жадид матбуоти намояндалари ҳам мустамлакачи чор ҳукуматининг
матбуот эркинлиги борасидаги қаттиқ зулмига қарши чиққан эдилар. Бундай
журналист - публитсистлар сафида Маҳмудхўжа Беҳбудий, Мунавварқори,
Абдулла Авлоний ва бошқалар бор эди.
Кейинчалик матбуот эркинлиги масаласида катта ўзгаришлар содир
бўлди. Буржуа матбуоти эркин матбуот деб ном олди. М аълум даражада бу
гапда ҳақиқат бор эди. Матбуот эркинлиги ундан хоҳлаганча фойдаланиш
еркинлигига, бойлик орттириш эркинлигига айлана борди. Матбуотга шов -
шувли, олди — қочди материалларга, рекламаларга ҳаддан ташқари кенг
ўрин берила бошланди.
Аммо шўро тузуми даврида О ъзбекистонда ҳам матбуот эркинлиги
“Таъмин этилган” боисада (СССР Конститутсиясининг 125 - моддаси),
амалда оммавий ахборот воситалари фаолияти партиявий назорат остида
боииб, коммунистик партия мафкурасига хизмат қилдирилди.
Мустақил О ъзбекистонда матбуот эркинлиги масаласи жамият тараққиёти
билан биргаликда ривожланиб, такомиллашиб бормоқда.16
Президентимиз алоҳида таъкидлаганидек, юксак марраларга эришиш
учун кейинги йилларда мамлакатимизда қонунчилик соҳасида ва амалий
ҳаётимизда, оммавий ахборот воситалари ва матбаачиликнинг эркин
фаолияти учун зарур кафолат ва шароит барпо этиш, журналист кадрларни
тайёрлаш тизимини такомиллаштириш борасида кўп ишлар қилинди ва
қилинмоқда.