Хаиткариева сабохат хашимовнанинг ўзбекистон тарихи фанидан

4.Матбуот ва журналистик фаолият эркинлиги
Матбуот эркинлиги масаласи
Журналистика амалиётини бошқариш оммавий ахборот воситалари
тизимида ҳам ички, ҳам ташқи томондан амалга оширилади. Оммавий
ахборот воситалари нимани ва қандай ёритиш мумкин ёки мумкин эмас
деган саволнинг жавоби матбуот эркинлиги билан белгиланади. Бу масала
неча асрлар ўтибдики, кун тартибидан тушмай келади.
Матбуот эркинлиги ибораси тараққиётнинг буюк қадриятлари боиган
фикр, виждон, онг эркинлиги билан бир қаторда туради. Инсониятнинг маданий
ривожланишида эришган барча ютуқлари ахборот воситалари иштирокида
амалга оширилган. Бу ўзаро алоқа Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг
Инсон Ҳуқуқлари умумий Декларатсиясида ҳам ўз ифодасини топган. БМТ
Бош Ассамблеяси томонидан 1948-йил 10 (Жекабрда қабул қилинган бу
Декларатсияда “инсоният оиласинмг ҳамма аъзоларига хос қадр -
қимматни, уларнинг тенг ва ажралмас, ҳуқуқларини тан олиш - эркинлик, адолат
ва ялпи тинчлик негизи” эканлиги э ио н этилган.13 Декларатсияда инсоннинг
фикрлаш, виждон, дин эркинлиги, эътиқод эркинлиги ва уни эркин ифодалаш ва
бошқа ҳуқуқлар ифодаланган.
Ушбу Декларатсия мустақил О ъзбекистон Республикаси имзолаган
биринчи халқаро ҳужжат ҳисобланади. 0 ъзбекистон Республикаси
Конститутсиясминг “Инсон ва фуқароламинг асосий ҳуқуқлари эркинликлари
ва бурчлари” деб аталган 2-боиим и мазкур Декларатсия талабларига то иа
мос келади. Бундан ташқари, юқорида айтиб ўтганимиздек, 0 ъзбекистон
Республикаси Конститутсиясининг 67-моддасида “Оммавий ахборот
воситалари эркиндир ва қонунга мувофиқ ишлайди. Улар ахборотнинг
тўғрилиги учун белгиланган тартибда жавобгардирлар. Сензурага й о и
қўйилмайди”, дейилади. Матбуот эркинлиги иборасига ҳозир ҳам турли қарашлар мавжуд. Чунки,
сензурага й о и қўйилмайди, деган конститутсиявий ҳуқуқ бор боиишига
қарамай сензура фаолияти бир - неча йил давом қилгани, ҳатто ҳозир ҳам
кўпгина муассислар томонидан таҳририят ишига тўғридан - тўғри
аралашиш ва мақолаларни сензура қилиш давом этаётгани, ўша
бошлиқларнинг қонунга лоқайд қарашлари, оcз лавозимларини суистеъмол
қилаётганликлари деб қаралмоги керак. Чунки матбуот эркинлиги сўз,
шахс, виждон эркинлиги сингари сиёсий ҳуқуқлардан бири боииб, матбуотнинг
еркин фаолият15 кўрсатишини, кишиларнинг матбуотда ўз фикр ва туйғуларини
тўсиқларсиз ифода эта олишини ифодалайди. Аслида эркинлик англанган зарурат
еканлигим ҳам ёддан чиқармаслик керак. Матбуот эркинлигининг 3 асоси
мавжудли тўғрисида фикр юритамиз.