Guliston davlat universiteti jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat kafedrasi jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

Nazorat savollari:

1. 
   Xavoning gigienik talablari to’g’risida ma’lumot bering?
   
2. 
   Xavoning fizik va kimyoviy xususiyatlari aytib bering?
   
3. 
   Xavoning inson salomatligida o’rni qanday?
   

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Dembo A.G – «Sportivnaya meditsina». 1990, 1995 g
2. Shafranovskiy A.E – Vrachebno – pedagogicheskiy kontrol za fizicheskim vospitaniem 1992
3. Deshiv D.F, Vasileva V.E – Vrachebno’y kontrol’ i lechebnaya fizicheskaya kultura 1999 g
4. David Verner “Hammabop tibbiyot qo’llanmasi” Toshkent -2006.
5. Ismailov M.N - «Bolalar va o’smirlar gigienasi»Toshkent,Ibn Sino, 1994 y
2-amaliy mashg’ulot.


Mavzu: Suv va tuproq gigienasi.


Reja:
1. Ochiq suv xavzalaridagi basseynlarga qo’yiladigan gigienik talablar
2. Sun’iy basseynlarga qo’yiladigan gigienik talablar
3. Tuproq ekogigienasining jismoniy tarbiya va sportdagi axamiyati.


Ishning maqsadi: Talabalarga suvning xayotdagi o’rni, suv gigienasi, gigienik talablari, tuprokning xususiyatlar, fizik va kimyoviy xususiyatlari to’g’risida tushuncha berish.
Kutilayotgan natiga: Talabalar suvning organizmdagi o’rni va vazifalari, suv gigienasi, tarkibiy qismlari, xayotdagi o’rni va tuproq to’g’risida tuproqning xususiyatlari, fizik va kimyoviy xususiyatlari nimalardan iborat ekanligini biladi va tushintira oladi.


Kerakli jihozlar va materiallar: Adabiyotlar, texnik anjomlar, tarqatma materiyallar, ko’rgazmali kurollar.


Asosiy matn: Ochiq suv xavzalaridagi basseynlarga qo’yiladigan gigienik talablar. Suzish va suvga sakrash bo’yicha o’quv-mashq mashg’u-lotlari uchun basseynlar qurishga joy tanlayotganda xuddi er yuzasidagi ochiq sport inshootlariga qo’yila-dig’an talablar (xavoni va tuproqni ifloslantiradi-gan manbalardan, shovqindan nari bo’lishn, ko’kalam-zor joylarga yaqinligi, kirib kelinadigan yo’llarning qulay bo’lishi) hisobga olinishi kerak; bundan tashkari, suvning va sohillarning gigienik xolati, suv. oqimining tezligi hisobga olinadi.
Basseynlarni o’z-o’zini tozalab turishga qodir bo’l-gan oqar suvlarga (daryolarga) joylashtirgan ma’qul. Basharti, ko’llar va hovuzlarning suvlari maishiy va ishlab chiqarish chiqindilari tashlanmagan, oqova suv-_Lar bilan iflos qilinmagan bo’lsa, ularda uy hayvon-lari cho’miltirilmagan, kir yuvilmagan bo’lsa, u holda bunday joylarda ham basseynlar kurish mumkin. Bas-seynlar suvning ifloslanishi mumkin bo’lgan (oqova suvlarning chiqish joylari, suvdan foydalaniladi-gan sohillar va boshqalar) joylardan kamida 200— 250 m yuqorida joylashgan bo’lishi kerak. Shamol va suv to’lkinlari orqali basseynga xar xil narsalar tu-shib ifloslanmasligi uchun shunday qnlinadi. Ayrim hollarda suvning ifloslanishi manbaidan kamida 2 km uzoqlikda basseyn qurilishiga ruxsat berishlari, mumkin. Barcha hollarda ham basseynlar qurilishi lo-yixalashtirilayotgan vaqtda suvning sifati aniqlan-mog’i lozim. U II kategoriyadagi suv havzalari uchun bslgilangan sanitariya talablariga muvofiq kelmog’i-kerak (er yuzasidagi suvlarni oqava suvlar bilan if-loslanishdan saklash qoidalari.
Suvning ustida ko’zga ko’rinib turgan xazon, xashak singari narsalardan basseynni tozalab turish kerak. Suvning tiniqligi shu darajada bo’lishi, kerakki, unga tashlangan diametri 20 sm li oq rangdagi doiracha 4 m chuqurlikdan ham ko’rinib tursin.G’- Shuningdek, suvning sifati ham unda ximiyaviy chnqindilar va bakterial ifloslanish darajasiga qarab vaqt-vaqti bilan tek-shirib, baholanib turishi kerak. Suv havzasining tu-bi — basseshshing osti ham toza bo’lmog’i, iloji bo’lsa, kum sepilgan bo’lishi lozim, suv osti g’adir-budur, o’y-dim-cho’nqir bo’lmasligi, bir tomonga nishab qnlib qu-rilgan bo’lishi zarur. Sport suzishn bo’yicha mashg’ulot-lar uchun mo’ljallapgan basseynlarning chuqurligi ka-mida 1,7 m bo’lishi kerak. Suvga sakrash mashqlari o’t-kaziladigan havzalarda, masalan, 5 m balandlikdan suvga sakraladigan joylarda basseynning chuqurligi 3,8 m, 10 m balandlikdan suvga sakraladigan joylarda basseynning chuqurligi 4,5 m bo’lishi zarur. Suvning qirg’og’i, soxil toza bo’lmog’i hamda shamol va changni to’sish maqsadida manzarali daraxt ko’chatlari ekib, obodonlashtirilgan bo’lishi kerak.
Basseyn suv xavzasnnnng kuyosh tushadigan tomoniga joylashtirnladi. Uning uzun o’qi daryo oqimi bo’ylab yo’naltirilgan bo’lnshi kerak. Sakrash uchun tayyorlan-gan joylar basseynning yok tomonidan — suv okimidan yuqori tomonda bo’lishi kerak; start beriladigan tum-bochkalzr zsa uning qarama-qarshn tomonida bo’lishn ke-rak. Start tumbochkalarshshng ostida, suzuvchi borib qaytib keladigan shchpt ostida straxovka to’rlari joy-.lashtirilgan va ularga og’ir narsalar bog’lab, mustah-kamlangak bo’lishi zarur.